İslam hukuk düşüncesinin gelişim sürecinde, fıkhî mezheplerin de kurumsallaşmaya başlaması ile birlikte fıkhî bilgilerin ve görüşlerin özlü ve sistematik bir şekilde aktarılması ihtiyacı ortaya çıkmış ve muhtasar türü eserler telif edilmeye başlanmıştır. Hanefî mezhebi özelinde bu gelenek, Ebû Hanîfe’nin ilmî birikimini öğrencilerine aktarmasıyla başlamış; zamanla talebeleri ve onları takip eden fakihler eliyle kurumsal bir yapıya bürünmüştür. Hanefî literatüründe erken dönemden itibaren tedvin ve ihtisar faaliyetleri birlikte gelişmiş; bu süreç, zamanla farklı coğrafyalarda, farklı üsluplarla ama ortak bir metodolojiyle şekillenen, mezhebin temel görüşlerini özlü ve anlaşılır şekilde sunmayı hedefleyen muhtasar metinlerin doğmasına zemin hazırlamıştır. Hanefî mezhebi, zengin bir muhtasar geleneği oluşturmuş; hem eğitim hem de uygulama alanında bu tür metinler uzun yıllar boyunca etkili olmuştur. Hanefi mezhebinin temel ve güvenilir metinlerinden olan Mütûn-u Erbaa bu tür eserlerdendir. İbnü’s-Sââtî’nin Mecmau’l-Bahreyn ve Mülteka’n-Neyyireyn adlı eseri de; dili, sistematiği, metodu, mezhebin tercih edilen görüşlerini yansıtması vb. ile hem klasik muhtasar geleneğinin bir devamı hem de özgün yapısıyla bu geleneğe katkı sunan metinlerden biridir. Bu çalışmada 7. yüzyılın sonlarında kaleme alınan ve Mütûn-u Erbaa’dan biri olan Mecmau’l-Bahreyn adlı eser özelinde, Hanefî fıkıh geleneğinde oluşan muhtasar metinlerin tarihsel gelişimi, bu gelenekte öne çıkan metinlerin genel özellikleri incelenmiş ve bu geleneğin geç dönem yansımaları ele alınarak muhtasar eserlerin mezhep içindeki konumu ve etkisi üzerinde durulmuştur. Literatür temelli olarak yürütülen bu çalışmanın amacı, muhtasar geleneğinin nasıl şekillendiğini, hangi ihtiyaca cevap verdiğini ve Mecmau’l-Bahreyn gibi eserlerin mezhebin düşünce dünyasında nasıl bir yer tuttuğunu ortaya koymaktır. Tespitler göstermektedir ki, Hanefî muhtasar geleneği sadece öğretim ve bilgi aktarma amacıyla yazılmış pratik metinlerden ibaret değildir. Bu metinler aynı zamanda mezhebin temel görüşlerini ve normlarını sistematik bir biçimde sunan, mezhep içi tercihleri belirginleştiren, mezhepte görüş birliğini sağlayan ve fıkhî otoriteyi yansıtan bir işlev üstlenmiştir. Muhtasar eserler, mezhebin temel görüşlerini kısa, öz ve sistemli şekilde sunması sayesinde kolay ezberlenebilmiş ve pratikte kullanılabilirlikleriyle mezhebin yayılmasında etkili rol oynamışlardır. Bu yönüyle muhtasarlar, hem klasik dönem medrese eğitiminde hem de fıkhî uygulamalarda asırlar boyunca temel kaynaklar arasında yer almıştır. Bu bakımdan Hanefî muhtasar geleneği, bilginin veciz, işlevsel ve mezhep görüşleri doğrultusunda aktarımını amaçlayan bir ilmî miras olarak değerlendirilebilir. Bu yönüyle, hem eğitimde hem de fıkhî uygulamalarda asırlar boyu etkisini sürdüren bir gelenek inşa edilmiştir. Böylece muhtasarlar, geçmişle bugün arasında güçlü bir köprü kurarak fıkhî birikimin sürekliliğini sağlamakta; yalnızca geçmişin değil, bugünün de ilmî ihtiyaçlarına cevap verebilecek güçlü bir birikimi temsil etmektedir. Mecmau’l-Bahreyn gibi eserler de bu geleneğin en seçkin örneklerinden biri olarak öne çıkmaktadır.