Mosque-Centered Religious Official Training Processes in the Balkan Countries: The Example of Bosnia-Herzegovina, Kosovo and Albania

Balkan Ülkelerinde Cami Merkezli Din Görevlisi Yetiştirme Süreçleri: Bosna-Hersek, Kosova ve Arnavutluk Örneği

Yazarlar

  • Ömer Şimşek (Yazar) Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimler Anabilim Dalı, Kıraat Bölümü, Eskişehir, Türkiye https://orcid.org/0009-0004-9564-3005
  • Abdulsamet Ceran (Yazar) Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Türk İslam Edebiyatı Bölümü, İzmir, Türkiye https://orcid.org/0009-0001-1071-8871
https://doi.org/10.55709/tsbsdergisi.803
The Balkans are ancient lands that have hosted diverse cultures and societies throughout history. This cultural and social diversity has shaped the region’s educational structures and religious institutions. With its rich heritage, the methods for training religious officials have also varied across societies. The institutionalization of religious services, particularly since the Ottoman Empire, has systematized the training of religious officials in the region. In this context, madrasas, and other educational centers, have been fundamental institutions for the training of religious officials for many years. This paper examines the methods for training religious officials in Bosnia-Herzegovina, Kosovo, and Albania within a historical framework. It analyzes the madrasah system of the past and the faculties of theology and religious vocational high schools currently operating. The qualifications of religious officials, their training, appointment criteria, local and international collaborations in education, and the challenges faced in implementing these processes are discussed. In the three countries under study, religious services are administered by Islamic associations, and different educational models are implemented according to regional needs. In this context, the method of training religious officials is carried out by inherently following classical and modern methods. The Presidency of Religious Affairs also provides important services in the region, conducting studies on a variety of issues, including institutional support, academic contributions, and student scholarships. This study conducted a qualitative study, combining the past and present, to better understand the processes of training religious officials in Bosnia-Herzegovina, Kosovo, and Albania. Historical documents, academic sources, and official reports were meticulously examined, providing a multifaceted assessment of the region’s religious education system. Furthermore, information on current practices was obtained directly from the field through interviews with mosque officials in these countries. This data was compared with information in the literature to form a holistic perspective. This comprehensive analysis of religious education activities revealed how classical and modern methods are implemented in conjunction and how this structure meets the needs of the region’s population. This paper contributes to the academic field and aims to guide administrators and religious institutions in this field. In this respect, the study fills a significant gap in understanding the religious, cultural, and educational structures of not only these three countries but also the entire Balkan region. By revealing how different educational models are implemented and their social implications, it serves as a valuable resource for developing future policies for training religious officials. Institutions in Bosnia-Herzegovina, Kosovo, and Albania undertake not only the transfer of knowledge but also the formation of social identity. The information obtained provides guidance for planning religious services in the region and for taking more effective steps for the future.
Balkan coğrafyası, tarih boyunca farklı kültürlere ve toplumlara ev sahipliği yapmış kadim topraklardır. Bu kültürel ve toplumsal çeşitlilik, bölgedeki eğitim yapıları ve dinî kurumların şekillenmesinde belirleyici olmuştur. Zengin mirasa sahip olan bölgede din görevlisi yetiştirme usulleri de toplumlara göre farklılaşmıştır. Özellikle Osmanlı Devleti’nden itibaren din hizmetlerinin kurumsallaşmış olması bölgedeki din görevlilerinin yetiştirilmesini de sistemli hale getirmiştir. Bu bağlamda medreseler başta olmak üzere diğer eğitim merkezleri, uzun yıllar boyunca din görevlisi eğitiminin sürdürülmesinde temel kurumlar olmuştur. Tebliğde Bosna-Hersek, Kosova ve Arnavutluk’ta din görevlisi yetiştirme usulleri tarihsel süreç çerçevesinde incelenmektedir. Geçmişteki medrese sistemi ile günümüzde faaliyet gösteren ilahiyat fakülteleri ve dinî meslek liseleri analiz edilmektedir. Din görevlilerinin yeterlilikleri, almış oldukları eğitimler, atanma kriterleri, eğitimde yerel ve uluslararası iş birlikleri ve sürecin yürütülmesindeki problemler ele alınmıştır. Bugün çalışmamıza konu olan üç ülkede din hizmetleri İslam birliklerinin yürütmesinde olup, bölgesel ihtiyaçlara göre farklı eğitim modelleri de uygulanmaktadır. Bu kapsamda din görevlisi yetiştirme metodu klasik ile modern usullerin mündemiç şekilde takip edilmesiyle yapılmaktadır. Diyanet İşleri Başkanlığı da bölgede önemli hizmetlerde bulunmakta; kurumsal destek, akademik katkı ve öğrencilere burs gibi birçok konuda çalışmalarını yürütmektedir. Çalışmada, Bosna-Hersek, Kosova ve Arnavutluk’ta din görevlisi yetiştirme süreçlerini daha iyi anlayabilmek amacıyla geçmişle günümüzü birlikte ele alan nitel bir çalışma yapılmıştır. Araştırma kapsamında tarihî belgeler, akademik kaynaklar ve resmî raporlar titizlikle incelenmiş; böylece bölgenin dinî eğitim sistemi çok yönlü olarak değerlendirilmiştir. Bununla birlikte, söz konusu ülkelerde cami görevlileriyle yapılan görüşmeler sayesinde güncel uygulamalara dair bilgiler doğrudan sahadan elde edilmiştir. Elde edilen bu veriler, literatürdeki bilgilerle karşılaştırılarak bütüncül bakış açısı oluşturmuştur. Bu sayede dinî eğitim faaliyetleri kapsamlı şekilde analiz edilmiş; klasik ve modern yöntemlerin nasıl bir arada uygulandığı ve bu yapının bölge halkının ihtiyaçlarına nasıl karşılık verdiği ortaya konmuştur. Bu bildiri, akademik sahaya katkı sağlamakta ve bu alandaki idarecilere ve dinî kurumlara rehberlik etmeyi amaçlamaktadır. Bu yönüyle çalışma, sadece üç ülkenin değil, tüm Balkan coğrafyasının dinî, kültürel ve eğitsel yapısını anlamada önemli bir boşluğu doldurmakta; farklı eğitim modellerin nasıl uygulandığını ve bu modellerin toplumsal karşılığını ortaya koyarak ilerleyen dönemlerde din görevlisi yetiştirme politikalarının geliştirilmesinde önemli kaynak olmaktadır. Bosna-Hersek, Kosova ve Arnavutluk’taki kurumlar, sadece bilgi aktarımı değil aynı zamanda toplumsal kimlik oluşumuna yönelik bir görev de üstlenmektedir. Ulaşılan bilgiler, bölgedeki din hizmetlerinin planlanması ve geleceğe yönelik daha etkili adımlar atılabilmesi açısından yol gösterici niteliktedir.

Makale Bilgileri

  • Özet Okunma 9
  • Atıf & Paylaşım
  • Paylaş
İndirme verisi henüz mevcut değil.
Şimşek, Ömer - Ceran, Abdulsamet. “Balkan Ülkelerinde Cami Merkezli Din Görevlisi Yetiştirme Süreçleri: Bosna-Hersek, Kosova Ve Arnavutluk Örneği”. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu 5 (August 15, 2025). https://doi.org/10.55709/tsbsdergisi.803