Sosyal Bilimlerde Akademik Yazımda Standartlaşma Çabası: İSNAD Atıf Sistemi Örneği

Abdullah Demir

doi:10.55709/TSBSBildirilerDergisi.264

Dr. Abdullah Demir Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara, Türkiye 0000-0001-7825-6573

DOI:

Nasıl Atıf Yapılır?

Demir, Abdullah . "Sosyal Bilimlerde Akademik Yazımda Standartlaşma Çabası: İSNAD Atıf Sistemi Örneği". TSBS Bildiriler Dergisi 2 (2022), https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.264

Zotero Mendeley EN EndNote

Dünya yüzünde 6.000’den fazla kaynak gösterim stili bulunmaktadır. Yaygın olarak kullanılan akademik yazım ve kaynak gösterme stilleri, 20. yüzyılın başından itibaren ortaya çıkmıştır. Chicago stili (The Chicago Manual of Style, CMOS, CMS) Chicago Üniversitesi tarafından 1906 yılında yayımlanmış ve 2017 yılında 17. edisyonu satışa sunulmuştur. APA stili (The Publication Manual of the American Psychological Association, APA) 1952 yılında Amerikan Psikoloji Derneği tarafından yayımlanmış ve 2019 yılında 7. edisyonu piyasaya sürülmüştür. Türkiye’de üniversite öğrencilerinin çoğuna, Chicago ve APA gibi kaynak gösterim stillerinden birini aslına uygun olarak nasıl kullanacakları tam olarak öğretilememektedir. Türkiye’de tamamlanan yüksek lisans ve doktora tezleri, kaynak gösterim stillerine uygunluk açısından incelendiğinde, tez yazım kılavuzlarında kullanılması gerekli görülmesine rağmen tezlerin büyük oranda bu stillere uygun olarak kaleme alınmadıkları görülebilmektedir. Öğretim üyelerince kaleme alınan makale ve kitap türlerindeki akademik yayınlar için de aynı durum söz konusudur. Türkiye merkezli yayımlanan akademik kitaplardan çok azı bu stillere uygun olarak yayımlanmaktadır. Bazı enstitüler ve yayıncılar, akademik çalışmaların Chicago, APA veya diğer atıf stillerinde yazılmasını şart koşsalar da bu stillerin öğrencilere genel olarak öğretilemediği ortadadır. Bu sonuca yol açan birden fazla sebep sıralanabilir. Chicago ve APA gibi stiller, İngilizce dilinde akademik yayın yapmak için hazırlanmış kılavuzlardır. Türk öğrenciler veya akademisyenler, bu stillerin İngilizce tam metinlerine ya kitap formatını satın alarak veya bu stillerin elektronik versiyonlarına Üniversitelerinin abone olmaları durumunda erişim sağlayabilmektedirler. Ücret ödenmesini gerektirmesi sebebi ile ülkemizde bu iki erişim seçeneği de yaygın değildir. Chicago ve APA gibi stillerin Türkçe çevirileri varsa kullanılması da bir seçenektir. Örneğin APA’nın eski versiyonu olan 6. edisyonunun Türkçe çevirisini ücretsiz olarak PDF formatında temin etmek mümkündür. Ancak diğer kaynak gösterim stillerinin eski edisyonlarının çevirileri bile ticari bir ürün olarak satıştadır, ücretsiz erişilememektedir. Chicago ve APA gibi stillerde yer alan bilgiler güncellenmekte ve zamanla yeni edisyonları kullanıma sunulmaktadır. APA’nın güncel versiyonu, 7. edisyon İngilizce 428 sayfa olarak 2019 yılında, Chicago’nun 17. edisyonu İngilizce 1144 sayfa olarak 2017 yılında yayımlanmıştır. Ağustos 2022 itibari ile bunların Türkçe çevirileri bulunmamaktadır. Türkçeye çevirileri yapılsa bile öğrenciler bunların tam metinlerine ancak satın alarak erişebileceklerdir. Chicago ve APA stillerinin kullanımını talep eden bir enstitü veya dergiye çalışmasını sunacak araştırmacılar, genellikle internetten buldukları karşılarına çıkan farklı edisyonlardan birine ait örneklere bakarak çalışmalarını hazırlamaktadırlar. Bu durumda 17 edisyonu bulunan Chicago stilinin veya 7 edisyonu bulunan APA’nın hangi baskılarına ait örneklere baktıklarından çoğu zaman araştırmacılar habersiz olmaktadır. Chicago ve APA gibi stillerin tez yazımında kullanılması üniversiteler tarafından zorunlu tutuluyorsa, Avrupa ve ABD üniversitelerinin yaptığı gibi Türk üniversiteleri de bunlara abone olmalı ve öğrencilerine ücretsiz erişime açmalıdır. Ancak bunların İngilizce metinlerine erişim de tam olarak çözüm olmayacaktır. İngilizce akademik metin yazmak için hazırlanan bu çalışmaların Türkçe çevirilerinin yapılarak öğrencilerin erişimine açılması gerekecektir. Bu stiller ne zaman öğrencilere ve araştırmacılara tam metin olarak erişilebilir olursa o zaman Chicago ve APA stillerin sadece dipnot ve kaynakça yazımı ile ilgili 3-5 sayfalık bilgi içermediği konusunda da farkındalık artacaktır. Bu stiller, akademik araştırma ve yazımla ilgili öğrenci ve araştırmacıların mutlaka bilmesi gereken A’dan Z’ye tüm temel bilgileri içermektedir. Bu sebepledir ki APA’nın İngilizcesi 428 ve Chicago stilininki 1144 sayfadır. Bu stillerin İngilizce tam metinlerine ve güncel edisyonlarının Türkçe çevirilerine erişim zorluğu sebebiyle Türkiye’de Chicago ve APA gibi stiller öğrenciler tarafından doğru olarak öğrenilememektedir. Bunun olumsuz sonuçlarını, Türkçe akademik metinleri kontrol etmek ve düzeltmek zorunda kalan danışmanlar, editörler ve yayıncılar çekmektedir. Akademik yazım ve kaynak gösterme konularındaki bilgi eksikliği sebebi ile akademik etik ihlaller, farkında bile olunmadan öğrenciler ve araştırmacılar tarafından yapılabilmektedir. Tüm bu olumsuzluklardan kurtulmak amacı ile 2018 yılında Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’nin proje desteği ile İSNAD Atıf Sistemi geliştirilmiştir. İSNAD, akademik çalışmalarda kullanılmak üzere Türkiye merkezli ve Türkçe olarak geliştirilen akademik yazım ve kaynak gösterme sistemidir. Öğrencilerin bilimsel araştırma yapmayı ve kaynak göstermeyi ana dillerinde Türkçe yazılmış bir sistemden öğrenmeleri etik ihlallerin önlenmesinde de etkili olacaktır. Bu sonuca ulaşabilmek için öğrencilere akademik araştırma ve yazımı öğrenebilecekleri erişilebilir bir sistem sunmak gereklidir. İşte İSNAD Atıf Sistemi bu amaçla hazırlanmış ve kullanıma sunulmuştur. İSNAD’ın tam metnine ve web versiyonuna erişim tamamen ücretsizdir. İSNAD’ın İngilizce, Arapça ve Farsça çevirileri de ücretsiz olarak kullanıma sunulmuştur. Azerice, Kırgızca, Özbekçe ve diğer Türk dillerine de çevrilecektir. İSNAD; Zotero, EndNote ve Citavi gibi atıf yönetim araçlarıyla da kullanılabilmektedir. İSNAD’ın kullanımının yaygınlaşması ve akademik yazım araçlarıyla kullanımının öğrenilmesi amacıyla ücretsiz olarak seminerler düzenlenmekte ve ders videoları İSNAD Akademi TV’de yayımlanmaktadır. Yazım sürecinde öğrencilere 7/24, İSNAD web sitesi üzerinden kullanıcı desteği de sağlanmaktadır. Üniversiteler, yayınevleri ve araştırmacılar, açık erişim lisansı ile hizmete sunulan İSNAD’ı ücretsiz şekilde kullanabilmektedir. Ağustos 2022 itibari ile 37 Üniversite ve 136 hakemli dergi İSNAD’ı kullanmaktadır. İSNAD, öğrenciler tarafından daha erişilebilirdir ve öğrenilmesi daha kolaydır. Atıf stilleri, bilim dalına göre farklılık göstermektedir. Anket ve mülakat gibi güncel veri kullanan bilim dallarında yazar soyadından hemen sonra yayın tarihi belirtilerek atıf yapılması (metin içi sistemini) tercih edilmektedir. El yazmaları, arşiv belgeleri ve klasik eserler gibi en eski yazılı kaynağa ulaşılmasını gerekli gören bilim dallarında ise yazar adından sonra kaynak adının belirtilmesi uygulanmaktadır (dipnotlu sistem). İSNAD'ın hem metin içi hem de dipnotlu versiyonu bulunmaktadır. Bununla birlikte her iki versiyonda yazılan akademik metinlerde, kaynakçada eserler aynı düzende ve formatta yazılmaktadır. Bundan dolayı İSNAD tüm bilim dalları için uygundur. Kaynakçanın tek formatta hazırlanması ise kaynakça verisinin “temiz veri” olarak sunulmasına olanak sağlamaktadır. Üniversiteler ve dergiler tarafından İSNAD’ın kaynak gösterim sistemi olarak kabul edilmesi, akademik yazımda da standartlaşmaya katkı sağlayacaktır. Böylece kaynakça verisini kullanan akademik veri tabanları ve indekslere “temiz metadata” sağlanabilecektir. Şu an itibari ile Türkiye merkezli akademik yayınların üst verisi çok nitelikli ve yurt dışından yeterince görülebilir değildir. Türkçenin bilim dili olarak benimsenmesi hedefine ulaşılmasında, Türkçe olarak geliştirilmiş bir akademik yazım ve kaynak gösterme sistemine sahip olmak zaten bir zorunluluktur. İSNAD akademisyen ve araştırmacılardan gelen görüş ve önerilerle geliştirilmeye devam edecek ve ücretsiz şekilde erişilebilir olmayı sürdürecektir.

There are more than 6,000 bibliographic styles around the world. The most common academic writing and citation styles have emerged since the beginning of the 20th century. Chicago style (The Chicago Manual of Style, CMOS, CMS) was introduced by the University of Chicago in 1906, and its 17th edition was released in 2017. The APA style (The Publication Manual of the American Psychological Association, APA) was published in 1952, and the 7th edition was released in 2019. Most university students in Turkey cannot be fully taught how to use one of the citation styles, such as Chicago and APA. When master's and doctoral theses completed in Turkey are examined in terms of compliance with citation formats, it is seen that most theses are not written in these formats. However, it is considered necessary to be used in thesis writing guides. The same is true for academic publications in the types of articles and books written by faculty members. Few academic books in Turkey are published in accordance with these styles. While some Institutes or publishers require academic works to be written in Chicago, APA, or other citation styles, it is clear that these styles are not generally taught to students. Several reasons can be listed for this result. Styles such as Chicago and APA and academic publications, which were written in English, have been prepared as guidelines. Turkish students or academics can access the full texts of these styles in English either by purchasing the book format or by subscribing to the electronic versions of these styles by their universities. These two access options are not common in our country, as they require payment of a fee. If there are Turkish translations of styles such as Chicago and APA, using them is also an option. For example, it is possible to obtain the Turkish translation of the 6th edition, the old version of the APA, in PDF format free of charge. However, even translations of older editions of other citation styles are sold as commercial products and are not freely available. The information in styles such as Chicago and APA is updated, and new editions are made available over time. The current version of the APA, the 7th edition, was published in English with 428 pages in 2019, and the 17th edition of Chicago was published in 2017 with 1144 pages in English. As of August 2022, they do not have Turkish translations. Even if they are translated into Turkish, students can only access their full texts by purchasing them. Researchers who submit their work to an institute or journal that requests the use of Chicago and APA styles usually prepare their studies by looking at the examples of one of the different editions they find on the internet. In this case, researchers are often unaware of which editions of Chicago style, which has 17 editions, or APA, which has seven editions, they are looking at. If universities require styles such as Chicago or APA for dissertation writing, Turkish universities should subscribe to them and make them freely available to their students, as do European and US universities. However, access to their English texts will not be a complete solution. These styles, prepared to write academic texts in English, will need to be translated into Turkish and made available to students. Whenever these styles are available to students and researchers in full text, awareness will increase that Chicago and APA styles do not only contain 3-5 pages of information on footnote and bibliography. These styles contain all the basic information students and researchers should know about academic research and writing. This is why APA's English has 428 pages and Chicago style has 1144 pages. The styles, such as Chicago and APA, cannot be learned correctly by students in Turkey due to the difficulty of accessing the full English texts of these styles and the Turkish translations of the current editions. Thus, supervisors, editors, and publishers, who have to check and correct Turkish academic texts, face many negative consequences. Due to the lack of knowledge of academic writing and citation, academic ethical violations can be made by students and researchers unintentionally. To eliminate all these negativities, the ISNAD Citation System was developed with the project support of Sivas Cumhuriyet University in 2018. ISNAD is a Turkey-based academic writing and citation system developed in Turkish for use in academic studies. It will also be effective in preventing ethical violations if students learn how to conduct scientific research and cite sources correctly from a system written in Turkish in their mother tongue. To achieve this result, it is necessary to provide students with an accessible style where they can learn academic research and writing. The ISNAD Citation System has been prepared and used for this purpose. Access to the full text and web version of ISNAD is completely free. English, Arabic, and Persian translations of ISNAD are also available free of charge. It will also be translated into Azerbaijani, Kyrgyz, Uzbek, and other Turkish languages. ISNAD can also be used with Citation management software such as Zotero, EndNote, and Citavi. Seminars are held free of charge, and lecture videos are broadcast on ISNAD Academy TV to popularize the use of ISNAD and learn how to use it with academic writing tools. User support is also provided to students 24/7 via the ISNAD website. Universities, publishers, and researchers can use ISNAD free of charge, which is offered with an open-access license. As of August 2022, 37 universities and 136 peer-reviewed journals are using ISNAD. ISNAD is more accessible to students and easier to learn. Citation styles differ according to the discipline. Disciplines that use up-to-date quantitative data such as questionnaires and interviews prefer to cite (in-text system/Author-Date) by specifying the publication date immediately after the author's surname. The branches of science trying to reach the oldest written sources, such as manuscripts, archival documents, and classical Works, cite the source name after the author's name (system with footnotes/Author-Title). ISNAD has both in-text and footnote versions. However, in the academic texts written in both versions, the works are written in the same order and format in the bibliography. Therefore, ISNAD is suitable for all branches of science. Preparing the bibliography in a single format allows the bibliography data to be presented as “clean data.” Accepting ISNAD as a reference system by universities and journals will also contribute to the standardization of academic writing. Thus, "clean metadata" will be provided to academic databases and indexes using bibliographic data. Currently, the metadata of academic publications based in Turkey is not very qualified and not visible enough from abroad. In reaching the goal of adopting Turkish as the language of science, it is already necessary to have a citation style developed in Turkish. ISNAD will continue to update itself with the opinions and suggestions of students and academicians and will remain open public at no charge.