Okullarımızda Türkçe Öğretimi ve Okuma Kültürünün Oluşması Turkish Language Teaching and Acquisition of Reading Culture in Our Schools
Öz
Okuma ve sohbet geleneğimizin temelinde, İslamiyet’in kabulünden önceki “şifahi” kültürün büyük tesirleri vardır. Bu nedenle bizim okuma kültürümüz dahi, dinleme ve sohbet mantığı üzerine kurulmuştur. Türk insanı ancak Tanzimat’tan sonra yazılı eserlerle buluşmuştur. Tanzimat şair ve yazarlarının yönlendirmeleri ile 1890’li yıllardan itibaren bilhassa İstanbul’da ciddi bir okuyucu kitlesi oluştuğunu görüyoruz. II. Meşrutiyet yılları, matbuatın ve okuma kültürünün zirvede olduğu yıllardır. Yahya Kemal Beyatlı bir yazısında bir çocuk dergisinin İstanbul’da 5 bin sattığını söyler. Cumhuriyeti kuran ve yaşatan aydınlar da bu yılların velut ortamında yetmişlerdir. Cumhuriyet kurulduktan sonra da okuma alışkanlığımız devam etmiştir. 1928’de Harf İnkılabından sonra kısa bir geçiş dönemi yaşanmıştır. Ancak 1930’lu yıllarda ve daha sonra yeni harflerle basılan kitapların sayısı, çeşidi ve tirajlarına bakıldığında birinci Cumhuriyet neslinin iyi bir okuyucu kitlesi oluşturduğunu görüyoruz. Bu gelişmenin temelinde devletin okuma kültürüne verdiği önem ve bu anlayışla hazırlanmış olan 1928 müfredat programı vardır. Bu programın amaçları, çok iyi anlaşılmış olmalı ki ülke genelinde ciddi bir okuma seferberliği başlamış, okullar, köy odaları ve toplanma yerleri okuma salonları hâline gelmiştir. Köylerdeki okuyucuların beklentilerini karşılamak ve yeni okuyucular kazanmak için kitaplar eşeklerin sırtına sarılan sandıklar (kitap iare sandığı) içinde okuyucuya ulaştırılmıştır. 1980 darbesinden sonra okuma, tartışma ve düşünme hevesimiz bıçak gibi kesilmiştir. Bugün okuma ve tartışma kültürü bakımından hiç arzu etmediğimiz bir noktadayız. Yeniden okuyan ve düşünen bir toplum oluşturmak için derhâl işe koyulmamız gerekir. Müfredat programlarının 1928 programı ruhuyla yeniden hazırlanması ve bu programa göre üretilen tüm materyallerin ve ders araç-gereçlerinin uzman-sertifikalı kişilere hazırlatılması gerekir.
At the bottom of our reading and conversation tradition, “oral” culture before the acceptance of Islam has great influence. For this reason, even our reading culture has been established on the logic of listening and conversation. Turkish people met with written works only after the Tanzimat (Edith of Reorganization). With the guidance of Tanzimat poets and writers, we see that a serious readership has formed especially in Istanbul since the 1890s. The Second Constitutional Period was when the press and reading culture were at their peak. In one of his writings, Yahya Kemal Beyatlı said that a children’s magazine sold 5,000 copies in Istanbul. The intellectuals who founded and kept the Republic alive were also raised in the productive environment of these years. Our reading habits continued after the establishment of the Republic. After the Alphabet Revolution in 1928, there was a short transition period. However, we see that the first generation of the Republic created a good audience when we look at the number, variety, and circulation of books published with new letters in the 1930s and later. The basis of this development is the importance given by the state to the reading culture, and the 1928 curriculum prepared with this understanding. The aims of this curriculum must have been well understood that a serious reading campaign began throughout the country, and schools, village chambers, and gathering places became reading halls. In order to meet the expectations of the readers in the villages and to gain new readers, the books were delivered to the readers in boxes (book borrowing crates) strapped to the backs of donkeys. After the 1980 coup d'état, our enthusiasm for reading, discussing, and thinking suddenly stopped. Today, we are at a point where we do not desire in terms of the culture of reading and discussion. We need to work quickly to build a society that reads and thinks again. Curriculums should be re-prepared with the spirit of the 1928 curriculum, and expert-certified people should prepare all materials and course tools produced according to this curriculum.
Anahtar Kelimeler:
Türk Dili, Okuma Kültürü, Okuma Alışkanlığı, Şifahi Kültür, 1928 Programı
Turkish Language
Sunum Videosu
Lisans
Telif Hakkı (c) 2022 Prof. Dr. Celal Demir
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.