Arap Diyalektlerinin Öğretilmesinde Seslerin Önemi

Mehmet Şayır

doi:10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.224

Dr. Mehmet Şayır Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye 0000-0002-1331-6982

DOI:

10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.224

Nasıl Atıf Yapılır?

Şayır, Mehmet . "Arap Diyalektlerinin Öğretilmesinde Seslerin Önemi". TSBS Bildiriler Dergisi 2 (2022), https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.224

Zotero Mendeley EN EndNote

Klasik Arapçanın asırlar boyunca pek değişmeyen, bu dile özgü bir ses sistemi bulunmaktadır. Bu sistem özellikle 7. yüzyılda belirginleşip değişmez bir hal almaya başlamış, daha sonraki dönemlerde neredeyse hiçbir değişikliğe uğramamıştır. Ancak yine 7. yüzyılda Arapça, kapsamlı göçler ve beşerî yer değiştirmeler sonucunda Arap Yarımadası’nın sınırlarını aşarak Kuzey Afrika üzerinden Akdeniz adaları ve güneybatı Avrupa ülkelerine kadar ulaşmıştır. Dolayısıyla o dönemde çeşitli kabilelerin farklı lehçelerle konuştuğu Arapça, zamanla Irak’ta Aramice, Suriye’de Süryanice, Mısır’da Kıptice, Mağrip ülkelerinde Berbericenin etkisinde kalmış, bu dillerle etkileşim sonucunda konuşma dili bağlamında bir değişim süreci içine girmiş, çağa ve yaşamın gereklerine ayak uydurmuştur. Bu dönemi izleyen asırlarda da Arapça, başta Türkler ve Farslar olmak üzere Arapların etkileşim içinde olduğu başka halkların dillerinden büyük ölçüde etkilenmiştir. Ancak bu etkileşim, klasik Arapçadan çok günlük konuşma dili bağlamında yaşanarak Arap diyalektlerinin şekillenmesinde etkili olmuştur. Bu değişim sürecindeki en önemli etken ise söyleyiş kolaylığı ve hızına bağlı olarak diyalektlerin sahip olduğu daha işlevsel yapı ve kurallar olmuştur. Diyalektlerin bu özelliği ise en çok ses siteminde görülmüş, ses sistemindeki değişiklikler ünsüz seslerde olduğu gibi ünlü seslerde de kendini göstermiştir. Ayrıca klasik Arapça ve Modern Standart Arapçada olmayan (ç - g - j - o - ı) gibi sesler de Arap diyalektlerinde çeşitli şekillerde kullanılmıştır. Arapçaya özgü (ث - ج - ذ - ض - ظ - ق) gibi ünsüz seslerin, Arap diyalektlerinde yumuşayarak (ت ـ س / گ - ژ / ز - د / د / ز / ء) gibi seslere dönüşebildiği görülmektedir. Aynı şekilde ünlü sesler bağlamında da Arap diyalektlerinin genel ses sisteminde önemli ses dönüşümleri olduğu anlaşılmaktadır. Bu durum klasik Arapçada içerisinde med (uzatma) olmamasına rağmen Arap diyalektlerinde “med” olan ibareler şeklinde görülebildiği gibi imale şeklinde de görülebilmektedir. Bu ses dönüşümlerinin ise Arapça öğrenen ve ana dili Arapça olmayan öğrenciler açısından çeşitli telaffuz ve algı sorunları doğurabildiği değerlendirilmektedir. Bu çalışmada, Şam ve Kahire diyalektleri özelinde Arap diyalektlerinde dönüşüp değişen sesler ve bu ses dönüşümünün Arapça öğrenen ve ana dili Arapça olmayan öğrenciler açısından doğurduğu telaffuz ve algı sorunları üzerinde durulmuştur.

Classical Arabic has a sound system unique to this language that has not changed much over the centuries. This system, especially in the 7th century, started to become apparent and remained almost unchanged in the following periods. However, in the 7th century, Arabic, as a result of extensive migrations and human displacements, went beyond the borders of the Arabian Peninsula and reached the Mediterranean islands and southwestern European countries via North Africa. Therefore, Arabic, which various tribes spoke in different dialects at that time, was under the influence of Aramaic in Iraq, Syriac in Syria, Coptic in Egypt, and Berber in the Maghreb countries. As a result of interaction with these languages, Arabic entered a period of change in terms of spoken language and kept up with the modernization and the necessities of life. In the centuries following this period, Arabic was greatly influenced by the languages of other peoples with whom Arabs interacted, especially Turks and Persians. However, this interaction was experienced in colloquial language rather than classical Arabic and was effective in shaping Arabic dialects. The most important factor in this change process has been the more functional structure and rules of dialects, depending on the ease and speed of pronunciation. This feature of the dialects was mostly seen in the phonetic system, and the changes in the phonetic system showed itself in the vowels as well as in the consonants. Meanwhile, sounds such as (ç - g - j - o - ı) that are not in classical Arabic and Modern Standard Arabic are also used in various ways in Arabic dialects. It is seen that the consonant sounds peculiar to Arabic (ث - ج - ذ - ض - ظ - ق) can soften in Arabic dialects and turn into sounds such as (ت ـ س / گ - ژ / ز - د / د / ز / ء). Likewise, it is understood that there are important sound transformations in the general sound system of Arabic dialects in the context of vowel sounds. This situation can be seen in phrases with "med" in Arabic dialects; although there is no med (extension) in it in classical Arabic, it can also be seen in the form of umlaut. It is considered that these sound transformations can cause various pronunciation and perception problems for students who learn Arabic and whose mother tongue is not Arabic. In this study, the sounds that transform and change in Arabic dialects, particularly in Damascus and Cairo dialects, and the pronunciation and perception problems caused by this sound transformation for students who learn Arabic and whose mother tongue is not Arabic are emphasized.