Beyzâvî’nin Mezhebî Görüşlerinin Mâide 6. ve 89. Âyetler Bağlamında Değerlendirilmesi An Evaluation of al-Bayzāwī's Sectarian Views with Respect to the Verses 6 and 89 of Surah al-Mā'idah
Özet
Kur’ân-ı Kerim, Allah tarafından Cebrail aracılığıyla Hz. Muhammed’e Arapça olarak indirilen ilahi bir mesajdır. Yirmi üç yıllık bir süreçte indirilen âyetler, sahabeler tarafından ezberlenip yazılmıştır. Kur’ân, sonraki nesiller için bir hayat kılavuzu olmuş ve yapılan tefsir çalışmaları da zamanla bir ilim dalı halini almıştır. Bu doğrultuda 13. yüzyılda yaşamış Eş‘arî kelâmcısı ve Şâfiî fakihi olarak şöhret bulmuş Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullāh b. Ömer b. Muhammed el-Beyzâvî’nin (öl. 685/1286) Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Te’vîl isimli eserini, âyetlerin anlaşılmasını esas alan ve medreselerde okutulan önemli bir tefsir olarak zikredebiliriz. Beyzâvî’nin âyetleri tefsir ederken titiz bir çalışma yürütmesi, mezhebinin görüşlerini delillerle savunması, kıraat farklılıklarına ve sahabenin uygulamalarını göz ardı etmemesi, onun oldukça hassas bir tutum içerisinde olduğunu göstermektedir. Bu itibarla, biz de bu tebliğimizde onun abdest ve yemin konusundaki görüşlerini Mâide Suresi 6. ve 89. Âyetler bağlamında ele almayı uygun gördük. Nitekim mezheplerin farklılıklarını göstermek açısından abdest, akla gelen ilk örneklerdendir. Aynı zamanda yemin konusu da fıkhi mezheplerin görüşlerindeki farklılıkları görmemizi sağlayan önemli bir örnektir. Böylece tebliğimizde, Mâide 6. ve 89. âyetler bağlamında Beyzâvî'nin mezhebî görüşlerini değerlendirmeyi uygun gördük. Çalışmamızın genel amacı, müfessirin ilgili fıkhî âyetlere dair yorumlarını ve bu âyetlerdeki özgün bakış açılarını tespit edip, yaklaşımını ortaya koymaktır. Temel amacımız ise, Mezhebî mensubiyetin tefsirde sübjektifliğe yol açıp açmadığını tespit etmektir. Bu bakımdan ahkâm âyetlerine mezhebî yaklaşımların yoruma etkisini müfessirin perspektifinden ortaya koymayı amaçladık. Araştırmamızda nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Ahkâm âyetlerine mezhebî yaklaşımların yoruma etkisini müfessirin perspektifinden ortaya koymaya gayret edilmiştir. Konuyu, tasviri (descriptive) bir metotla ele alarak tahlil ve değerlendirmelere yer vermeye çalışılmıştır. Mezhep imamlarının görüşleriyle karşılaştırarak aralarındaki benzerlik veya farklılıklar bütüncül bir bakış açısıyla ifade edilmeye çalışılmıştır.
* Bu çalışma Prof. Dr. Zekeriya Pak danışmanlığında 2024 tarihinde hazırladığımız “Beyzâvî ve Nesefî Tefsirleri Örneğinde Mâide Sûresindeki Ahkâm Âyetlerine Mezhebi Yaklaşımların Yoruma Etkisi” başlıklı yüksek lisans tezi esas alınarak hazırlanmıştır (Yüksek Lisans, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş, Türkiye, 2024).
The Holy Qurʾān is a divine message from Allah, revealed to Prophet Muhammad in Arabic by Gabriel. Revealed in twenty-three years, the verses were memorized and written down by the Companions. The Qurʾān functioned as a guide for life for later generations, and the exegesis studies became a branch of science over time. In this regard, one can mention the work entitled Anwār al-Tanzil and Esrār al-Taʿwīl, by Nāsir al-Dīn Abū Saīd ʿAbdullāh b. ʿUmar b. Muhammad al-Bayzāwī (d. 685/1286), who lived in the 13th century and became famous as an Ashʿarite theologian and Shāfiʿī jurist. This work focuses on the understanding of verses and can be cited as a major work of exegesis taught in madrasas. Al-Bayzāwī conducted a meticulous study while interpreting the verses as he defended the views of his sect by providing evidence and took into account not only the practices of the Companions but also variations in qirāʼāt. This indicates that he had a very sensitive attitude towards his work. In this respect, this paper discusses his views on ablution and oath with respect to the sixth and 89th Verses of Surah al-Mā'idah. It should be noted that ablution is a major example that comes to mind with respect to revealing the differences among different sects. At the same time, the notion of oath is also a critical example that allows us to see the differences among the views of the jurisprudential sects. Thus, this paper evaluates al-Bayzāwī's sectarian views based on the verses mentioned above. The overall aim of this study is to investigate the commentator's commentaries on the relevant jurisprudential verses and his unique perspectives on these verses to reveal his approach. The main purpose of the study is to determine whether sectarian affiliation leads to subjectivity in exegesis. In this respect, this study aims to reveal the impact of sectarian approaches on the interpretation of the verses from the perspective of the commentator. A qualitative research method was used in this study. An effort was made to reveal the impact of sectarian approaches to the interpretation of the verses from the perspective of the commentator. This study conducted analyses and offered evaluations by addressing the issue using a descriptive method. By comparing the views of the imāms of each sect, the similarities or differences among them were discussed from a holistic perspective.
* This study is based on the author's master's thesis titled ‘The Effect of Sectarian Approaches to the Interpretation of Ahkam Verses in Mā'idah Sūrah in the Example of Beyzāwī and Nafsī Tafsirs’, which was written under the supervision of Prof. Dr. Zekeriya Pak in 2024 (Master's Degree, Kahramanmaraş Sütçü İmam University, Kahramanmaraş, Türkiye, 2024).
Anahtar Kelimeler:
Sunum Videosu
Referanslar
- Beyḍâvî, Nâṣiru’ddîn. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-teʾvîl. thk. Nâṣiruddîn Abû Saʿîd ʿAbdullâh b. ʿOmer b. Muḥammed es-Şîrâzî El-Beyḍâvî - Muḥammed ʿAbdur-Raḥmân el-El-Marʿaşlî. Beyrut: Dâru İḥyaʾ et-Turâs̱ el-ʿArabî, 1418.
- Beyzâvî, Nasiruddin. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. thk. Muhammed Abdurrahman. 5 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’l-türâsi’l-Arabiyyi, 2015.
- Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi Tabakatü’l-Müfessirin. 2 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 2008.
- Birışık, Abdulhamit. “Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/281-290. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Cerrahoğlu, İsmail. “Kâdî Beydâvî ve Tefsiri”. Diyanet İlmi Dergi 19/1 (1983).
- Cürcânî, es-Seyyid eş-Şerîf. et-Ta’rîfât. Beyrut -Lübnân: Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, 1983.
- Dâvûdî, Muhammed b. Ali. Tabakâtü’l-müfessirîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
- Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn. el-Ḳāmûsü’l-muḥîṭ ve’l-ḳabesü’l-vasîṭ el-câmiʿ limâ ẕehebe min luġati’l-ʿArab şemâṭîṭ’. thk. Muhammed Naim el-Arkusi. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 2005.
- Hamevi, Şihâbuddin Yakut b. Abbdullah. Mu’cemü’l-buldan. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts.
- İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed. Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid. Beyrut: Müessesetü’r-Risâleti Nâşirûn, 1. Basım, 2013.
- İbn Rüşd el-Ḫafîḍ, Ebû’l-Velîd Muḥammed b. Aḥmed. Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid. 4 Cilt. Kahire: Dar’ul-Hadîs, 2004.
- İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât fî Garîbi’l-Kurʾân. thk. safvan Adnan Dâvûdî. Beyrut: Daru’l-Kalem, 1412.
- Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Teʾvîl. ed. Yusuf Ali Bedyevi. Beyrut, 1998.
- Pak, Zekeriya. Allah-İnsan İletişimi. 1. Baskı Cilt. Ankara: İlâhiyât, 2005.
- Suyutî, Celaleddin. Buğyetu’l-vuât fi tabakati’l luğeviyyin ve’n-nuhar. thk. Muhammed Ebu’l-Fadi İbrahim. el-Mektebetu’l-Asriyye: Beyrut, ts.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Beyzâvî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/100-103. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Yoldaş, Turhan. Zemahşerî, Beydavî ve Nesefî Tefsirlerinde Fıkhî Âyetlere Yaklaşımların Mukayesesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri (Tefsir) Anabilim Dalı, 2021.
- Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü Vehbe, ts.
- Ziriklî, Hayreddin. el-A‘lâm: kâmûs terâcim li eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-‘Arab ve’l-müsta‘ribîn ve’l-müsteşrikîn. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-melâyîn, 2002.