e-ISSN: 2980-3543
Başlangıç: 2021
Sıklık: Yılda Bir
Düzenleyen: Oku Okut Yayınları

İslam Hukuku

Mevsılî’nin el-İhtiyâr li-taʽlîli’l-Muhtâr İsimli Eserinde Kefâet Konusu Üzerine Bir İnceleme A Study on the Issue of Kefaat in Mawsilī's al-Ihtiyār li-taʽlīli al-Muhtār

Zeliha Güneş (Yüksek Lisans Öğrencisi) Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yazar 0009-0008-6456-8646

DOI:

10.55709/tsbsdergisi.638

Nasıl Atıf Yapılır

Güneş, Zeliha . "Mevsılî’nin el-İhtiyâr li-taʽlîli’l-Muhtâr İsimli Eserinde Kefâet Konusu Üzerine Bir İnceleme". TSBS Bildiriler Dergisi 4 (2024), 209-222, https://doi.org/10.55709/tsbsdergisi.638

Zotero Mendeley EN EndNote

Özet

İslâm hukukunun gelişmesinde fakihlerin katkısı yadsınamaz. Naslar bireyin toplumsal hayatına dair birçok açık hüküm koymuş olmakla birlikte onları esas alarak birçok hükmü de fakihler içtihat ederek tespit etmişlerdir. Fakihlerin nasları anlama ve yorumlama yöntemlerinden kaynaklanan içtihat farklılıkları olduğu gibi toplumsal hayatı okuma farklılıkları ve zaman içerisinde toplumsal hayattaki değişim ve gelişim de içtihatlarda farklılıklara sebep olmuştur. Toplum içerisinde oluşan sosyal hayatın değişikliği gündelik hayatımızı etkilediği gibi aile yapısını da etkilemiştir. Nikâh ise doğrudan doğruya sosyal hayat ile iç içe olduğundan dolayı fıkıh ile sosyal hayat arasında doğru bir bağlantı kurabilmek için önemlidir. Toplumsal hayatın temel olgularından biri olan nikâh ile ilgili de fakihlerin farklı anlayışları ve yaklaşımları mevcuttur. Gerek ilgili nasları yorumlarken gerekse nikâhın toplumsal yönünü yorumlayıp değerlendirirken ve bunların üzerine hükümler bina ederken fakihlerin sosyolojik bakış açılarının da etkili olduğu görülür. Bu bakımdan bu tebliğde Mevsılî’nin Hanefîler içinde en muteber kitaplardan biri sayılan el-İhtiyar li-taʽlîli’l-Muhtâr’da nikâh ile ilgili olan kefâet konusunu hakkında sosyolojik yaklaşımları ve tespitleri ele alınıp değerlendirilecektir. Fetvalarıyla ve hükümleriyle toplumu yönlendiren fakihlerin bir taraftan nasları diğer taraftan sosyal hayattaki olguları dikkate alarak ortaya koydukları sosyolojik yaklaşımları doğru anlamak hem fıkhı genel olarak doğru anlamak hem de toplumsal yapımızın değişmeye başladığı günümüzde fıkhî hükümler ortaya konurken doğru tespitler yapabilmek için önemlidir. Fakihlerin yaşamış olduğu dönemin sosyal hayatını bilmek, onların nasları temel almalarında dikkat ettikleri hususları, naslarda belirtilmeyen hususlarda sosyolojik değerlendirmeler yaparak o konudaki (kanunî) boşluğu nasıl doldurduklarına dair bilgi vermesi yönünden önem arz eder. Yapmış olduğumuz bu çalışma ile geçmiş fıkıh birikimimizden faydalanarak günümüz meselelerinde meydana gelen güncel konular karşısında nasları nasıl yorumlamamız gerektiğine dair izlememiz gereken yol haritasına ulaşabilmektir. Mevsılî’nin, bir fakih olarak yaşamış olduğu dönemde meydana gelen meseleler karşısında naslara bakış açısının nasıl olduğunu inceleyerek, bu inceleme sonucunda elde ettiğimiz verilerden yola çıkarak Mevsılî’nin, hükümleri temellendirir iken nasları ve naslarda belirtilmeyen hususlarda ise toplumun sosyal hayatını da dikkate alarak sosyolojik yönden vermiş olduğu hükümleri yorumlamaktır. Mevsılî’nin, el-İhtiyar li-taʽlîli’l-Muhtâr isimli eserinden nikâh bölümünden kefâet kısmı incelenerek meselelere sosyolojik bakış açısı tespit edilmeye çalışıldı. Mevsılî’nin, nikâhın lüzum şartlarından olan kefâet konusunda özellikle üzerinde durduğu sosyolojik yaklaşımı, nikâhta denkliğin gözetilmesi nikâhın gaye maksatların hasıl olmasını sağlamak, kadının kendisine denk olmayan biriyle yapmış olduğu nikâh akdi neticesinde kadının ve velisinin toplum nezdinde utanılacak ve yadırganacak durum oluştuğunda giderilmesi yönündeki yorumlarıyla, toplumun temel taşı olan ailenin sağlam temeller üzerinde kurulmasını sağlamaktır.


* Bu çalışma Prof. Dr. Mehmet Ali Yargı danışmanlığında devam etmekte olan Fakihlerin Nikâha Sosyolojik Yaklaşımlarının Tahlili (Mevsılî'nin el-İhtiyâr li-taʽlîli'l-Muhtâr Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme) başlıklı yüksek lisans tezine dayanılarak hazırlanmıştır. (Yüksek Lisans, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale, Türkiye).

The contribution of faqihs to the development of Islamic law cannot be denied. Although the Nasas have made many clear provisions regarding the social life of the individual, the faqihs have also determined many provisions based on them by jurisprudence. Differences in jurisprudence arising from the jur faqihs ists' methods of understanding and interpretation of the nafs, as well as differences in reading social life and the change and development in social life over time, have also caused differences in jurisprudence. Changes in social life in society have affected our daily lives, as well as the family structure. Since marriage is directly intertwined with social life, it is important to establish a correct connection between fiqh and social life. As one of the basic phenomena of social life, faqihs have different understandings and approaches to marriage. The sociological perspectives of the faqihs are also influential in their interpretation of the relevant scriptures as well as in their interpretation and evaluation of the social aspects of marriage and the construction of rulings on them. In this respect, this communiqué will discuss and evaluate Mawsilī's sociological approaches and determinations about the issue of kefaat related to marriage in al-Ihtiyar li-taʽlīli al-Muhtār, which is considered one of the most authoritative books among Hanafīs. It is important to understand the sociological approaches of the faqihs, who guided the society with their fatwas and rulings, by taking into account both the scriptures on the one hand and the phenomena in social life on the other, in order to understand fiqh in general and to make correct determinations when making fiqh rulings today, when our social structure has started to change. Knowing the social life of the period in which the faqihs lived is important in terms of providing information about the issues they paid attention to in basing their rulings on the nasas and how they filled the (legal) gap in that subject by making sociological evaluations in matters not specified in the nasas. The aim of this study is to reach the road map that we should follow on how we should interpret the nasas in the face of current issues that arise in today's issues by making use of our past fiqh knowledge. The aim of this study is to examine how Maws al-Mawsīli, as a faqih, had a sociological perspective on the issues that occurred in the period in which he lived, and to interpret the judgments that Maws al-Mawsilī made sociologically by taking into account the social life of the society while justifying the judgments and the social life of the society in the issues that are not specified in the sciences. Mawṣilī's sociological perspective on the issues was tried to be determined by examining the section on Kefaat from the section on marriage from his work al-Ihtiyar li-taʽlīli al-Muhtār. Mawsili's sociological approach, which he especially emphasizes on the issue of kefaat, which is one of the necessary conditions of marriage, is to ensure that the family, which is the cornerstone of society, is established on solid foundations with his comments on the observance of equality in marriage, to ensure that the purposes of marriage are achieved, and to eliminate the embarrassment and awkwardness of the woman and her guardian in the eyes of the society as a result of the marriage contract made by the woman with a person who is not her equal.


* This study is based on the master's thesis entitled Analysis of the Sociological Approaches of Fagihs About Marriage (A Review of Mevsilī's Work Called el-Ihtiyar li-taʽlīli’l-Muhtar) which is currently under the supervision of Prof. Dr. Mehmet Ali Yargı (Master’s, Çanakkale Onsekiz Mart University, Çanakkale, Turkey).

Anahtar Kelimeler:

İslam Hukuku, Kefâet, Mevsılî, Sosyoloji, Hanefî
Islamic Law, Kefaat, Mawsilī, Sociology, Hanafī

Sunum Videosu

Referanslar

  • Abdülaziz ed-Dûrî. “Bağdat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/433-437. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
  • Aktan, Hamza. “Kefâet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/166-168. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
  • Avcı Casim. “Kûfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 26. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
  • Aydın, Mehmet Âkif. “Mehir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/389-391. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
  • Badur, Sevgi “Kûfe’nin Sosyal ve Kültürel Yapısına Genel Bir Bakış (7-10. Yüzyıl)”. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi 2/4 (2016), 129-162.
  • Bilgin, Vejdi. Fakih ve Toplum. İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.Bilgin, Vejdi. Bizi Kuşatan Toplum. Bursa: Emin Yayınları, 11. Basım, 2022.
  • Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuki İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, t.s.
  • Çinar, Fatih. “Nikâhta Denkliğe Konu Olan Vasıflar ve Bunların Fıkhî Tesiri”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/1 (2020), 265-285.
  • Dönmez, İbrahim Kâfi. “Nesep”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/573-575. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2006.
  • Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuki Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 7. Basım, 2019.
  • Havan, Ali. xııı. Yüzyılda Musul Şehri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans, 2004.
  • Köse, Saffet. Genetiğiyle Oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetinin Sonu. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2014.
  • Kumaş, Mehmet Salih. İslâm Hukuk Sosyolojisi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2022.
  • Mevsılî, Abdullah b. Mahmud b. Mahmud. el-İhtiyâr li-taʽlîli’l-Muhtâr. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1996.
  • Pekdemir, Şevket. “Evlilikte Denklik Konuları Üzerine Bir Değerlendirme”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 15/1 (2015), 113-149.
  • Sami es Sakar. “Musul”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/361-363. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
  • Tekin, Mustafa. Fıkhın Sosyolojik Anatomisi-Fıkıh Sosyolojisi. Ankara: Eski Yeni Yayınları, 1. Basım, 2022.
  • Yüce, Abdulhakim. Dünya ve Ahirete Bakan Yönleriyle Bizim Yuvamız. İstanbul: Işık Yayınları, 2. Basım, 2013.
  • Yaylalı Davut. “Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/487-488. Ankara: TDV Yayınları, 2004.

Lisans