e-ISSN: 2980-3543
Başlangıç: 2021
Sıklık: Yılda Bir
Düzenleyen: AYBÜ & Oku Okut Derneği

Din Felsefesi

Kozmopsişizm: Evren-Tanrı Anlayışının Bir Eleştirisi Cosmopsychism: A Critique of the Identity of God and the Universe View

Dr. Öğr. Üyesi Aykut Alper Yılmaz Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi, Ankara, Türkiye Yazar 0000-0003-3905-018X

DOI:

10.55709/TSBSBildirilerDergisi.544

Nasıl Atıf Yapılır

Yılmaz, Aykut Alper . "Kozmopsişizm: Evren-Tanrı Anlayışının Bir Eleştirisi". TSBS Bildiriler Dergisi 3 (2023), 13-16, https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.544

Zotero Mendeley EN EndNote

Özet

Doğaya veya evrene tanrısallık atfetme girişimi eskiden beri olagelmiştir. Klasik teizmden farklı olarak bu girişimler, Tanrı’yı evrenin dışında aramak yerine, evrenin kendisini bir tanrı olarak görürler. Günümüzde de benzer bir tartışmanın kozmopsişizm (cosmopsychism) bağlamında dile getirildiğini gözlemlemekteyiz. Kimi düşünürler, evrenin tümünün kendine özgü bir bilince sahip olduğunu öne sürer. Kozmopsişizm, evrenin bilinçli olduğu veya birtakım psikolojik özellikler sergilediği şeklindeki görüşe verilen isimdir. Bu durum, kimilerine göre, evreni bir tanrı olarak görmeyi mümkün kılmaktadır. Elbette böyle bir tanrı fikri, birçok açıdan klasik teizmin tanrı anlayışından ayrışır. Örneğin kozmopsişist bağlamda öne sürülen evren-tanrı her şeye gücü yeten, mucizeler gerçekleştirebilen, insanlarla iletişime geçen yahut onlardan ibadet gibi birtakım beklentileri olan bir tanrı değildir. Ancak bu durum, söz konusu düşünürlere göre, onu bir tanrı olarak görmenin önünde bir engel değildir. Zira o, hâlâ tanrısal diyebileceğimiz birtakım sıfatlar taşır. Bunlardan öne çıkan bazıları, tek (benzersiz) olma, her şeyi bilme ve hürmete layık olma gibi sıfatlardır. Bir diğer ifadeyle, evren, nevi şahsına münhasır bir bilince sahiptir, tektir ve daha büyüğü yoktur, bu nedenle de hürmete layıktır, aynı zamanda da evrendeki her değişimin farkında olması sebebiyle her şeyi bilendir. Philip Goff ve David Skrbina gibi kozmopsişistler, böyle bir varlığın tanrı olarak görülebileceğini öne sürmektedirler. Hatta bu şekildeki bir tanrı anlayışının teizmden daha makul olduğunu savunmaktadırlar. Ancak burada tartışmaya açık birçok husus görünmektedir. Evrenin bilinçli olması ne demektir? Mutlak kudret sahibi olmayan bir varlık neden tanrı gibi hürmete layıktır? Yahut böyle bir tanrı inancının getirileri nelerdir? Bu çalışma, söz konusu sorular bağlamında, (Goff ve Skrbina gibi felsefecilerin) evrenin tanrı olduğu şeklindeki güncel iddiaları eleştirel bir biçimde ele almayı hedeflemektedir. Burada, evrene bilinç atfedilmesi durumunda dahi onun bir tanrı olarak görülemeyeceği, bunun için gereken önemli niteliklerden yoksun olduğu öne sürüldü. Ayrıca bir varlığın, yalnızca bizden daha büyük bir bilinç olmasının, onun hürmete layık olduğu sonucuna bizi götürmeyeceği iddia edildi.
Attempts to ascribe divinity to nature or the universe have been around since time immemorial. Unlike classical theism, these attempts see the universe itself as a god, rather than seeking God outside the universe. Today, we observe a similar debate being expressed in the context of cosmopsychism. Some thinkers argue that the entire universe has a consciousness of its own. Cosmopsychism is the name given to the view that the universe is conscious or exhibits certain psychological properties. For some, this makes it possible to see the universe as a god. Of course, the idea of such a god differs from classical theism’s conception of god in many respects. For example, the cosmos-god put forward in the cosmopsychist context is not an omnipotent god, capable of performing miracles, communicating with human beings, or having certain expectations from them such as worship. However, according to these thinkers, this is not an obstacle to seeing him as a god. For he still bears a number of attributes that we can call divine. Some of these attributes are being unique, omniscient, and worthy of reverence. In other words, the universe has a unique consciousness, it is unique, and there is no greater, and therefore worthy of reverence, and at the same time, it is omniscient because it is aware of every change in the universe. Cosmopsychists such as Philip Goff and David Skrbina argue that such a being can be seen as a god. They even argue that such an understanding of God is more plausible than theism. However, there are many issues open to debate here. What does it mean for the universe to be conscious? Why is a being without absolute power worthy of reverence as a god? Or what are the benefits of such a belief in God? In the context of these questions, this study aims to critically address the current claims (by philosophers such as Goff and Skrbina) that the universe is god. It is argued here that even if consciousness is attributed to the universe, it cannot be seen as a god, as it lacks the important qualities required for this. It is also argued that the mere fact that a being has a consciousness greater than ours does not lead us to conclude that it is worthy of reverence.

Anahtar Kelimeler:

Felsefe, Din Felsefesi, Kozmopsişizm, Bilinç, Tanrı
Philosophy, Philosophy of Religion, Cosmopsychism, Consciousness, God

Sunum Videosu

Lisans

Telif Hakkı (c) 2023 Dr. Öğr. Üyesi Aykut Alper Yılmaz
Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.