e-ISSN: 2980-3543
Başlangıç: 2021
Sıklık: Yılda Bir
Düzenleyen: AYBÜ & Oku Okut Derneği

Kelam - Mezhepler Tarihi

Mâtürîdî ve Nesefî’nin Âhiret Ahvaline Yaklaşımlarının Mukayesesi Different Approaches of Maturidi and Nasafi on the Hereafter

Aydın Çamlıca (Doktora Öğrencisi) Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, Türkiye Yazar 0000-0002-7533-4457

DOI:

10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.208

Nasıl Atıf Yapılır

Çamlıca, Aydın . "Mâtürîdî ve Nesefî’nin Âhiret Ahvaline Yaklaşımlarının Mukayesesi". TSBS Bildiriler Dergisi 2 (2022), https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.208

Zotero Mendeley EN EndNote

Özet

Mâtürîdî kelâm ekolünün ikinci büyük kurucusu sayılan ve mezhebi sistemleştirme noktasında Eş‘arî ekolündeki Bâkıllânî ve Gazzâlî  konumunda olan Ebü’l-Mu‘în en-Nesefî, genel olarak Mâtürîdî’nin çizgisini sürdürmüş ve ona muhalefet etmemiştir. Bununla birlikte Nesefî’nin âhiret anlayışına yönelik olarak yaptığımız araştırmamızda onun bazı hususlarda Mâtürîdî’den farklı düşündüğünü müşahede ettik. Bu noktadan yola çıkarak hazırladığımız bildiride Mâtürîdî’nin ve Nesefî’nin, âhiret ahvaline dair bazı kavramlardaki yorum farklarının mukayesesini araştırma konumuz olarak belirledik. Çünkü Mâtürîdî ekolün iki önemli isminin âhiret ahvaline dair bazı yorum farklarının tespitinin, önemli bir husus olduğunu düşünüyoruz. Araştırmadaki amacımız, bu iki alimin yorum farklarını örnek kavramlar üzerinden ortaya koyup Mâtürîdi’nin geniş bakış açısını daha görünür hale getirmektir. Çalışmamızda, Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’ân’ı ile Nesefî’nin Tebsıratü’l-Edille’si ve Bahru’l-kelâm’ı temel kaynak olmak üzere, literal tarama yöntemini kullandık. Ele aldığımız kavramları kaynaklardan araştırıp mukayese ederek yorum farklarını bulmaya çalıştık. Araştırmamız sonucunda iki alimin âhiret ahvaline dair farklı yaklaşımlara sahip olduklarını; bu yaklaşım farkının, sıradan bir yorum farkı olmadığını; ekolün kurucusu konumunda olan Mâtürîdî’nin geniş bakış açısının, kendisinden sonraki alimlere yansımamasının ise dikkate alınması gereken bir husus olduğunu tespit ettik. Gördüğümüz kadarıyla Nesefî, Mâtürîdî’nin temsili anlatım olarak yorumladığı sûr, mîzan ve kevser gibi bazı kavramları hakiki manaya hamlederek ondan farklı bir tutum sergilemiştir. Örneğin Mâtürîdî sûr için gayet açık bir şekilde “Biz sûra üfürmenin hakiki anlamda değil de temsili anlamda olabileceğini söylüyoruz” derken; Nesefî, sûra üfürmenin zahiri anlamda olduğunu açıkça söylemese de bu anlama gelecek ifadeler kullanarak Mâtürîdî’nin temsili anlatım yorumuna hiç değinmeden geçer. Yine Mâtürîdî mîzan hakkında, terazinin ağır ve hafif gelmesinden bahseden ayetin hakiki anlamda değil de temsili anlamda olmasının daha uygun olduğunu söylerken; Nesefî Mîzanın, kefesinin biri doğuda diğeri batıda olacak kadar büyük bir terazi olduğu” rivayetini zikrederek hakiki bir teraziden bahseder. Mâtürîdî Kevser için ise rivayetlerde zikredilen nehir yorumuna karşılık, “Şayet rivayetler sahihse rivayetlerin dediği kabulümüzdür ancak rivayetler sahih değilse kevserin, peygambere verilen risâlet nimeti ve kadrinin yükseltilmesi olması bize daha yakın geliyor” yorumunu yaparken; Nesefî de “Kıyamette havz, cennette ise kevser haktır” şeklinde somut bir havz ve kevser açıklaması yapar.  Çalışmamızın sonunda Mâtürîdî’den farklı olarak Nesefî’nin, bu kavramlarda temsili anlama karşılık lafzi anlamı tercih etmesinin sebeplerinin neler olabileceğine kısaca dikkat çekmeye çalıştık.
Abū l-Muʿīn al-Nasafī, who is considered the second great founder of the Māturīdī kalām school and was in the position of al-Bāḳillānī and al-Ghazālī from the Ashʿarī school in terms of systematizing the sect, generally kept with the line of al-Māturīdī and did not oppose him. However, in our research on al-Nasafī’s sense of the afterlife, we observed that he thought different from al-Māturīdī in some matters. In the report we prepared from this point of view, we determined the comparison of the interpretation differences of al-Māturīdī and al-Nasafī in some concepts regarding the afterlife circumstances as our research subject. Because we think that it is an important issue to determine some interpretation differences between the two important names of the al-Māturīdī school regarding the afterlife circumstances. Our research aims to reveal the interpretation differences between these two scholars through sample concepts and make al-Māturīdī’s broad perspective more apparent. In our study, we exercised the literal review method, using al-Māturīdī’s Ta'wīlāt al-Qur'ān and al-Nasafī’s Tabṣira and Baḥr al-Kalām as the main reference. We tried to find the interpretation differences by researching and comparing the concepts we discussed from the references. As a result of our research, we have determined that the two scholars had different approaches regarding the afterlife circumstances; this difference in approach is not an ordinary interpretation difference, and the broad perspective of al-Māturīdī, who was the founder of the school, was not reflected on the scholars after him, which is an issue that should be taken into account. As far as we can see, al-Nasafī had a different attitude from al-Māturīdī by crediting some concepts such as sūr, mīzān, and kawthar, which al-Māturīdī interpreted as representative expression, to the real meaning. For example, al-Māturīdī said very clearly for the sūr that “We say that blowing the sūr can be in a representative meaning, not in a real meaning,” although al-Nasafī did not state explicitly that blowing the sūr was in the apparent meaning, he did not mention al-Māturīdī’s representative expression interpretation by using expressions which have this meaning. Again, while al-Māturīdī said about the mīzān that “It was more appropriate for the verse that mentions the balance to be heavy and light”, to be in a representative meaning rather than a real meaning; al-Nasafī referred to a real balance by mentioning the rumor that “the mīzān is a balance so large that it's one pan is in the east, and the other pan is in the west”. While al-Māturīdī was making an interpretation about kawthar in response to the river interpretation mentioned in the rumors that “If the rumors are authentic, we accept what the rumors say, but if the rumors are not authentic, it sounds more believable to us that kawthar is the blessing of messengership given to the prophet and the elevation of value”; al-Nasafī made a concrete explanation of ḥawḍ and kawthar by stating as “The ḥawḍ is right on the doomsday, and the kawthar is right in the heaven”. At the end of our study, we tried to draw attention briefly to the possible reasons why al-Nasafī, unlike al-Māturīdī, preferred the literal meaning instead of the representative meaning in these concepts.

Anahtar Kelimeler:

Kelâm, Akaid, Âhiret, Mâtürîdî, Nesefî, Havz, Kevser, Mîzan
Kalām, Creed, al-Māturīdī, al-Nasafī, Ḥawḍ, Kawthar

Sunum Videosu

Lisans

Telif Hakkı (c) 2022 Aydın Çamlıca (Doktora Öğrencisi)
Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.