Barış İnşası Çalışmalarının Din Sosyolojisi Bakış Açısından Değerlendirilmesi

Mehmet Emin Sarıkaya

doi:10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.232

Arş. Gör. Mehmet Emin Sarıkaya (Doktora Öğrencisi) Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara, Türkiye Yazar 0000-0002-7550-4727

DOI:

10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.232

Nasıl Atıf Yapılır

Sarıkaya, Mehmet Emin . "Barış İnşası Çalışmalarının Din Sosyolojisi Bakış Açısından Değerlendirilmesi". TSBS Bildiriler Dergisi 2 (2022), https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.232

Zotero Mendeley EN EndNote

Barış inşası kavramı literatüre 1992’de dönemin BM genel başkanı Boutros Boutros-Ghali tarafından kaleme alınan ‘An Agenda for Peace’ raporuyla literatüre girmiştir. Kavram, klasik çatışma çözümü misyonlarına ek olarak uzun süreli olarak çatışmış tarafların ortak değerler üzerinden yeniden bir toplum inşa etmesinin kültür, eğitim, hukuk vb. boyutları ile sürdürülebilir barışın sağlanmasını kapsar. Bu bağlamda çalışmanın temel problemi, barış inşası kavramının din sosyolojisi bakış açısı ile değerlendirilmesidir. Sosyolojik olarak dinin boyutları ve dinden kaynaklı toplumsal gruplar barış inşası ve din ilişkisinde kesişim kümesidir. Bu yönüyle barışı yeniden tanımlayan, barışın aktörlerini çeşitlendiren, çözüm veya engel teşkil eden toplumsal olgu olarak din ve barış ilişkisinin ortaya konulması önem arz etmektedir. Şiddetin, çatışmanın ve barışın kaynağından, aktörlerinden bahsedilebilir. Burada aktör kavramı ile çatışan kişiler veya gruplar kastedilir. Bu yönüyle çatışma ve barış süreçlerine dair yapılacak bir araştırmanın kapsamı hem bireysel hem de toplumsal yönleri ihtiva eder. Bu çerçevede çalışmanın amacı din sosyolojisi biliminin barış ve din ilişkisi boyutuyla barış inşası çalışmalarına hangi katkıları sunabileceğini tartışmaktır. Sosyal bilimler bireye ve topluma dair sistematik incelemeler vasıtası ile aynı zamanda çatışmanın kaynağına dair görüşlerde ileri sürmektedirler. Din sosyolojisi bilimi ise dinin tanımı, dindarlığın boyutları, sekülerleşme, küreselleşme, toplumsal değişme vb. gibi toplumun ve dinin ilişkiye girdiği noktalarda gerçekleştirdiği araştırmalar ve ortaya koyduğu bulgularla barışın inşa edilmesinde dinin rolünü anlayıcı veya açıklayıcı çalışmalarla betimler. Din, bir öğretiler seti oluşu, maneviyatın kaynağını teşkil etmesi, davranışı oluşturan pratik yanı, zihniyet oluşturan söylem geliştirme boyutu ve ötekini belirleyen sınırları ile kişilerin toplumsal pratiklerinde başat bir rol üstlenmektedir. Bu çerçevede kişiler, gruplar, kurumlar arasında ve toplumsal süreçler içerisinde ortaya çıkan çatışma temelli ilişkilerde dinin rolü doğal olarak din sosyolojisi disiplininin araştırma sahasına girmektedir. Sosyolojinin bir alt disiplini olan din sosyolojisi bilimi özellikle modernleşme süreçlerinde meydana gelen yatay ve dikey toplumsal değişimi sadece işlevselci bir perspektifle ele almamakta, sistematik din sosyolojisinin yöntemini takip ederek bu süreçlerde dinin toplumsal çatışmalardaki rolünü de incelemektedir. Mikro düzeyde kişiler arası değer bazlı, orta düzeyde farklı dini grup, kurum aidiyetleri üzerinden ve makro seviyede ise uluslararası ve bölgesel silahlı çatışmalarda dinin rolünün anlaşılması çatışma araştırmalarında din sosyolojisinin misyonunun sınırları gün geçtikçe genişletmektedir. Çalışma, din sosyolojisi ve barış inşası ilişkisini nitel araştırma yöntemini takip ederek inceler. Barış inşası ve din ilişkisi ile ilgili literatürde yapılmış çalışmalar üzerinden değerlendirmeler gerçekleştirilecektir.

The concept of peacebuilding entered the literature in 1992 with the report 'An Agenda for Peace' written by the then UN General President Boutros Boutros-Ghali. In addition to the classical conflict resolution missions, the concept means that the parties who have been in conflict for a long time rebuild a society based on common values, culture, education, law, etc., encompasses the achievement of sustainable peace with its dimensions. In this context, the main problem of the study is to evaluate the concept of peacebuilding from the perspective of the sociology of religion. Sociologically, the dimensions of religion and social groups originating from religion are the intersection set in the relationship between peacebuilding and religion. In this respect, it is important to reveal the relationship between religion and peace as a social phenomenon that redefines peace, diversifies the actors of peace, and poses a solution or obstacle. The source and actors of violence, conflict, and peace can be mentioned. Here, the concept of actor refers to persons or groups in conflict. In this respect, the scope of research on conflict and peace processes includes both individual and social aspects. In this context, the study aims to discuss what contributions the sociology of religion can offer to peace-building studies with the dimension of the relationship between peace and religion. Social sciences also put forward views on the source of conflict through systematic studies of the individual and society. The science of sociology of religion, on the other hand, focuses on the definition of religion, dimensions of religiosity, secularization, globalization, social change, etc. It describes the role of religion in building peace with studies that understand or explain with the researches and findings that society and religion come into contact with. Religion assumes a dominant role in the social practices of individuals, as it is a set of teachings, the source of spirituality, its practical side that creates behavior, its dimension of discourse that creates a mentality, and its boundaries that determine the other. In this framework, the role of religion in conflict-based relations that arise between individuals, groups, institutions, and within social processes naturally falls within the research field of the discipline of sociology of religion. The science of sociology of religion, which is a sub-discipline of sociology, does not only deal with the horizontal and vertical social change that occurs in modernization processes with a functionalist perspective but also examines the role of religion in social conflicts in these processes by following the method of systematic sociology of religion. Understanding the role of religion in international and regional armed conflicts at the macro level, based on interpersonal values at the micro level, different religious groups and institutional affiliations at the medium level, and the mission of the sociology of religion in conflict studies is expanding day by day. The study examines the relationship between the sociology of religion and peacebuilding by following the qualitative research method. Evaluations will be made on the basis of studies in the literature on the relationship between peacebuilding and religion.