Larry Laudan’ın Araştırma Geleneklerinin Yöntembilimi Görüşü Ekseninde Kelâm İlminin Bilimsel Yapısı

Bilal Taşkın

doi:10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.240

Dr. Bilal Taşkın Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale, Türkiye Yazar 0000-0001-7253-0623

DOI:

10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.240

Nasıl Atıf Yapılır

Taşkın, Bilal . "Larry Laudan’ın Araştırma Geleneklerinin Yöntembilimi Görüşü Ekseninde Kelâm İlminin Bilimsel Yapısı". TSBS Bildiriler Dergisi 2 (2022), https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.240

Zotero Mendeley EN EndNote

Ne tür bilişsel eylemlerin “bilim” sayılacağı, doğru bilimsel yöntemin ne olduğu ve bilimsel bir geleneğin hangi temel ilkeler üzerinde oluştuğu gibi sorular, bilim felsefesi bağlamında tartışılan temel problemler arsında yer alır. Amerikalı filozof Larry Laudan bilimsel yapıların, deneysel ve kavramsal problemleri çözen araştırma gelenekleri oldukları görüşüyle bu tartışmalara katkıda bulunmuştur. Bu sunum, kelâm ilminin, Laudan’ın görüşü ekseninde bir araştırma geleneği olma niteliği taşıyıp taşımadığını konu edinmektedir. Bu açıdan çalışma, kelâmın bilimsel bir disiplin olup olmadığının tespiti açısından önem arz etmektedir. Çalışma ayrıca kelâmın bilimsel çerçevesinin güncellenmesi çalışmalarına da katkı sunmaktadır. Çalışmanın amacı, sosyal bilimler içerisinde yer alan kelâmın, kendine özgü yöntemleri ve problem çözme dinamikleriyle bilimsel bir disiplin olduğunu çağdaş filozof Laudan’ın araştırma gelenekleri teorisi üzerinden göstermektir. Bu bağlamda kelâmın, Laudan’ın teorisi ile tam olarak örtüşmeyen yönlerini belirlemek ve bu hususlarda muhtemel çözümler teklif etmek de çalışmanın amaçları arasında yer almaktadır. Çalışmada öncelikle Laudan’ın söz konusu teorisi İlerleme ve Sorunları: Bir Bilimsel Gelişme Kuramına Doğru adlı eseri özelinde serimlenecek akabinde kelâm disiplinin, Laudan’ın sunduğu çerçeve ile örtüştüğü ya da örtüşmediği, kelâmın temel metinlerine müracaat edilerek incelenecektir. Çalışmanın sonucu olarak şunlar söylenebilir: Kelâm ilminin, sosyal-deneysel ve kavramsal açıdan problem çözücü bir disiplin olması, problem çözümünde kendine özgü yöntemlere sahip olması ve kavramsal problemleri belirleyen farklı düşünce ve yöntem geleneklerini kapsaması, Laudan’ın “araştırma gelenekleri” teorisi ile büyük oranda örtüştüğünü ortaya koymaktadır. Bununla beraber nihai kertede kelâmın inanç temelli bir disiplin olması onun bilimsel yapıya ve esnekliğe sahip olup olmadığı ile ilgili bir kuşku barındırmaktadır. Ancak Laudan’ın, ön kabul ve paradigmatik inançların hemen bütün bilimsel geleneklerde mevcut olduğu ana fikri etrafındaki açıklamaları bu kuşkunun izale edilmesinde önemli ip uçları sunmaktadır. Çalışmada kelâmın inanç temelli bir disiplin olmasının, onun objektifliğine ve bilimselliğine bir mania teşkil etmediği de ele alınmıştır.

Questions such as what kind of cognitive actions are considered science, what is the correct scientific method, and on what basic principles a scientific tradition is formed, are among the main problems discussed in the context of the philosophy of science. The American philosopher Larry Laudan contributed to these discussions with the view that scientific structures are research traditions that solve experimental and conceptual problems. This paper deals with whether the science of kalām is a research tradition in accordance with Laudan’s view. In this respect, the study is important in terms of determining whether the kalām is a scientific discipline or not. The study also contributes to the updating of the scientific framework of kalām. The aim of the study is to show that kalām, which is included in the social sciences, is a scientific discipline with its unique methods and problem-solving principles through the theory of research traditions of a contemporary philosopher Laudan. In this context, it is among the aims of the study to identify the issues that kalām do not fully overlap with Laudan’s theory and to propose possible solutions on these issues. In the study, first of all, Laudan’s theory will be exposited through his work titled Progress and Its Problems: Towards a Theory of Scientific Growth, and then, whether the discipline of kalām coincides with the framework presented by Laudan or not, will be examined by referring to the basic texts of kalām. As a result of the study, the following can be said: The science of kalām has a social-experimentally and conceptually problem-solving structure and unique methods in solving problems, and it contains different thought and method traditions that determine conceptual problems. These features of kalām reveal that it largely overlaps with Laudan’s theory of "research traditions". However, the fact that kalām is ultimately a faith-based discipline raises doubts about whether it has a scientific structure. However, Laudan’s explanations in the context of the idea that axiomatic and paradigmatic beliefs are present in almost all scientific traditions offer important clues in removing this doubt. In the study, it is also discussed that the belief-based structure of kalām will not prevent its objectivity and scientificity.