A Critical Analysis of Modern Logic Textbooks in Turkey
Türkiye’de Modern Mantık Kitapları Üzerine Eleştirel Bir İnceleme
Modern logic has been addressed as a discipline that represents the fundamental concepts of contemporary thought, beyond explaining the principles of formal reasoning. Symbolic structures have been examined in terms of analyzing mental processes and providing conceptual clarity. It has been determined that critical thinking, digital literacy, and multidisciplinary analytical skills are gaining increasing importance today. It has been established that the development of these skills is closely related to the content and method of logic education. Therefore, it has been observed that the themes around which modern logic is taught and how it is taught directly affects not only the field of philosophy but also education and social transformation areas. It has been understood that examining the teaching tradition of modern logic in Turkey from thematic and periodical perspectives holds particular importance in relation to current educational needs. Modern logic books published in Turkey from the 1970s to 2024 have been critically evaluated in terms of theoretical structure, educational content, and openness to contemporary logic problems. This examination, covering more than fifty years, has revealed the historical development trajectory of modern logic education in Turkey. Additionally, the extent to which it can meet today’s needs has been evaluated. The level of relationship established with current fields such as modal logic, artificial intelligence, cognitive systems, and many-valued logics has constituted the central focus of the study. The research has been structured using qualitative content analysis method. In this context, books have been examined according to a set of criteria determined in line with descriptive analysis principles. During the examination process, each work has been systematically evaluated in terms of subject scope, logical system diversity, symbolic presentation level, exercise structures, conceptual clarity, and its relationship with contemporary themes (artificial intelligence, many-valued logics, modality, inference systems, etc.). Additionally, the books have been analyzed based on their direct or indirect contribution potential to critical thinking skills and content depth. Data have been classified through content coding and comparative analysis; they have been interpreted under headings such as methodological consistency, conceptual clarity, and educational adequacy. The findings obtained have shown that early period books generally proceeded on semantic and syntactic foundations. In these books, it has been observed that the main outlines of propositional and quantification logic were processed in similar ways. Although some books in recent periods have addressed contemporary themes, it has been understood that these works largely lack methodological depth. A general deficiency has been identified in developing content integrated with today’s technological and epistemological problems. Additionally, it has been determined that direct detailed content on critical thinking, modal logic, and proof topics is very limited. The analysis presented in this paper has both mapped the logic education literature and established a theoretical and structural foundation for future resources to be written.
Modern mantık, formel akıl yürütme ilkelerini açıklamanın ötesinde, çağdaş düşüncenin temel kavramlarını temsil eden bir disiplin olarak ele alınmıştır. Sembolik yapılar zihinsel süreçleri çözümleme ve kavramsal netlik kazandırma açısından incelenmiştir. Eleştirel düşünme, dijital okuryazarlık ve çok-disiplinli analiz becerilerinin günümüzde giderek daha fazla önem kazandığı tespit edilmiştir. Bu becerilerin gelişiminin, mantık eğitiminin içeriği ve yöntemiyle yakından ilişkili olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle modern mantığın hangi temalar etrafında ve nasıl öğretildiğinin, yalnızca felsefe alanına değil, eğitim ve toplumsal dönüşüm alanlarına da doğrudan etki ettiği görülmüştür. Modern mantığın Türkiye’deki öğretim geleneğini tematik ve dönemsel açıdan incelemenin, güncel eğitsel ihtiyaçlarla ilişkili olarak ayrı bir önem arz ettiği anlaşılmıştır. Türkiye’de 1970’lerden 2024 yılına kadar yayımlanmış modern mantık kitapları, kuramsal yapı, eğitsel içerik ve çağdaş mantık problemlerine açıklık açısından eleştirel bir biçimde değerlendirilmiştir. Elli yılı aşkın bir dönemi kapsayan bu inceleme, Türkiye’de modern mantık eğitiminin tarihsel gelişim çizgisini ortaya koymuştur. Ayrıca günümüz ihtiyaçlarına ne ölçüde karşılık verebildiği değerlendirilmiştir. Özellikle modal mantık, yapay zekâ, bilişsel sistemler ve çok-değerli mantıklar gibi güncel alanlarla kurulan ilişki düzeyi, çalışmanın merkezî odağını oluşturmuştur. Araştırma, nitel içerik analizi yöntemiyle yapılandırılmıştır. Bu bağlamda kitaplar, betimsel analiz ilkeleri doğrultusunda belirlenen bir dizi ölçüte göre incelenmiştir. İnceleme sürecinde, her bir eser; konu kapsamı, mantıksal sistem çeşitliliği, sembolik sunum düzeyi, alıştırma yapıları, kavramsal açıklık ve çağdaş temalarla (yapay zekâ, çok-değerli mantıklar, modalite, çıkarım sistemleri vb.) kurduğu ilişki bakımından sistematik olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca kitapların eleştirel düşünme becerilerine yönelik doğrudan veya dolaylı katkı potansiyelleri ve içerik derinliği üzerinden analiz edilmiştir. Veriler, içeriksel kodlama ve karşılaştırmalı çözümleme yoluyla sınıflandırılmış; yöntemsel tutarlılık, kavramsal netlik ve eğitimsel yeterlik gibi başlıklar altında anlamlandırılmıştır. Elde edilen bulgular, erken dönem kitapların genellikle semantik ve sentaktik temelde ilerlediğini göstermiştir. Bu kitaplarda, önermeler ve niceleme mantığının ana hatlarının birbirine benzer şekilde işlendiği görülmüştür. Son dönemlerde bazı kitapların çağdaş temalara değinmesine rağmen bu eserlerin büyük ölçüde metodolojik derinlikten yoksun olduğu anlaşılmıştır. Günümüz teknolojik ve epistemolojik sorunlarına bütünleşmiş içerik geliştirme konusunda genel bir eksiklik tespit edilmiştir. Ayrıca eleştirel düşünme, modal mantık ve ispat konularına yönelik doğrudan ayrıntılı içeriğin çok sınırlı olduğu belirlenmiştir. Bu bildiride sunulan analiz, hem mantık eğitimi literatürünün haritasını çıkarmış hem de gelecekte yazılacak kaynaklara yönelik kuramsal ve yapısal bir öneri zemini oluşturmuştur.

Telif Hakkı (c) 2025 Samet Büyükada (Yazar)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
CC BY-NC 4.0 lisansı, eserin ticari kullanım dışında, her türlü ortam ve formatta paylaşılmasına, kopyalanmasına, çoğaltılmasına ve orijinal esere uygun şekilde atıfta bulunmak kaydıyla yeniden düzenlenmesine, dönüştürülmesine ve eser üzerine inşa edilmesine izin verir.
Makale Bilgileri
- Konu Felsefe - Mantık
- Gönderim 22 Mayıs 2025
- Kabul 4 Ağustos 2025
- Yayım 15 Ağustos 2025
- Sempozyum 5. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu - Kabul Edilen Bildiriler
- Bildiri Bilim Alanı Felsefe - Mantık
Büyükada, Samet. “Türkiye’de Modern Mantık Kitapları Üzerine Eleştirel Bir İnceleme”. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu 5 (August 15, 2025). https://doi.org/10.55709/tsbsdergisi.653