The Secular Masks of Religious Identity: Young People Who Conceal The Religious Identity of Their Religious Families
Dindar Kimliğin Seküler Maskeleri: Mütedeyyin Ailenin Dindar Kimliğini Gizleyen Gençleri
Bu bildiri, ailesi mütedeyyin gençlerin aile dışı gündelik yaşamlarında dindar kimliklerini gizlemesini ele almaktadır. Araştırma konusunun günümüzde örüntüleşmiş bir fenomen olduğu gözlemlense de literatürde doğrudan konuyla ilgili bir çalışma yer almamaktadır. Araştırmanın amacı, ailesi mütedeyyin gençlerin aile dışı gündelik yaşamlarında dindar kimliklerini gizleme nedenlerini, onların bu konudaki tecrübe ve düşüncelerini anlamaktır. Anlamaya dönük amaç, çalışmanın odağındaki gençlerin bakış açılarının ve tecrübelerinin çözümlenmesini gerektirmektedir. Bu gereklilik, araştırmada kullanılan metot ve yöntemin belirlenmesinde etkili olmuştur. Bu doğrultuda araştırmada anlayıcı-yorumlayıcı sosyal bilim metoduna dayalı nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Anlayıcı-yorumlayıcı yaklaşım, insanların gündelik yaşamlarında anlamları nasıl oluşturduklarını, neyin anlamlı ya da önemli olduğunu incelemeyi amaçlaması nedeniyle tercih edilmiştir. Araştırmanın metot ve yönteminde dikkat edilen hususlar, araştırma deseni seçilirken de göz önünde bulundurulmuş; farkında olunan ancak derinlemesine bilgiye ihtiyaç duyulan olgulara odaklanan fenomenoloji deseni tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemini ailesi mütedeyyin olan dindar kimliğe sahip gençler oluşturmaktadır. Katılımcılar iki örneklem yöntemi kullanılarak belirlenmiştir. İlk olarak katılımcılara ulaşmak için amaca yönelik örnekleme yönteminin kullanılmasına karar verilmiştir. Amaca yönelik örneklem yönteminin tercih sebebi, dindar kimliğin gizlenme olgusunun dışarıdan bir gözle rahatlıkla tespit edilemeyeceği düşüncesidir. Bu nedenle, ailesi mütedeyyin olan ve gündelik yaşamında dindar kimliğini gizlediği düşünülen gençlerle ön görüşmeler yapılarak örneklem havuzu oluşturulmuştur. Araştırmada yer alan bir diğer örneklem yöntemi ise kartopu örnekleme modelidir. Kartopu örneklem modeli araştırmaya katılan kişilerden hareketle dindar kimliğini gizlediği düşünülen gençlere daha kolay şekilde ulaşma amacıyla tercih edilmiştir. Örneklem oluşturulurken katılımcıların on sekiz ila otuz yaş aralığında ve ailesiyle birlikte yaşıyor olmaları kriter olarak belirlenmiştir. Veriler, Nisan-Temmuz 2023 tarihleri arasında 19 katılımcıyla gerçekleştirilen mülakatlardan elde edilmiştir. Veriler, yorumlayıcı-anlayıcı sosyolojik perspektifi temelinde MAXQDA programı kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın bulguları, gençlerin aile çevresi dışında kalan sosyal ortamlarda kavramsallaştırdığı anlamda stratejilere karşılık gündelik yaşamda taktikler geliştirdikleri görülmüştür. Çalışmada gençlerin çeşitli kaygılar nedeniyle dindar kimliklerini gizlediklerini ortaya koymaktadır. Bu kaygılar arasında İslam’ın gericilik ve geçmişle özdeşleştirilmesi, ötekileştirme ve dışlanma korkusu, damgalanma ya da belirli kalıplarla özdeşleştirilme endişesi, anlaşılmama riski ve temsil sorumluluğuna dair hassasiyetler öne çıkmaktadır. Gençlerin dindar kimliklerini görünmez kılmak amacıyla benimsedikleri bu pratikler, "dindar kimliğin seküler maskeleri" kavramsallaştırmasıyla açıklanmaktadır. Gençler, Erving Goffman’ın kavramsallaştırması bağlamında sahne önünü teşkil eden arkadaş çevreleri gibi muhtelif yerlerde seküler maske takmaktadır. Ancak sahne arkasına geçildiğinde seküler maskeler çıkarılmaktadır. Dolayısıyla dindar kimliğin seküler maskeleri, Michel de Certeau’nun kavramsallaştırması çerçevesinde stratejiler karşısında geliştirilen taktikleri ifade etmektedir. Stratejiler, gençlerin arkadaş ortamlarında etkileşimleri sırasında ortaya çıkan endişelerini oluşturmaktadır. Bu endişeler karşısında takınan seküler maskeler ise taktik olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu bildiri, ailesi mütedeyyin gençlerin aile dışı gündelik yaşamlarında dindar kimliklerini gizlemesini ele almaktadır. Araştırma konusunun günümüzde örüntüleşmiş bir fenomen olduğu gözlemlense de literatürde doğrudan konuyla ilgili bir çalışma yer almamaktadır. Araştırmanın amacı, ailesi mütedeyyin gençlerin aile dışı gündelik yaşamlarında dindar kimliklerini gizleme nedenlerini, onların bu konudaki tecrübe ve düşüncelerini anlamaktır. Anlamaya dönük amaç, çalışmanın odağındaki gençlerin bakış açılarının ve tecrübelerinin çözümlenmesini gerektirmektedir. Bu gereklilik, araştırmada kullanılan metot ve yöntemin belirlenmesinde etkili olmuştur. Bu doğrultuda araştırmada anlayıcı-yorumlayıcı sosyal bilim metoduna dayalı nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Anlayıcı-yorumlayıcı yaklaşım, insanların gündelik yaşamlarında anlamları nasıl oluşturduklarını, neyin anlamlı ya da önemli olduğunu incelemeyi amaçlaması nedeniyle tercih edilmiştir. Araştırmanın metot ve yönteminde dikkat edilen hususlar, araştırma deseni seçilirken de göz önünde bulundurulmuş; farkında olunan ancak derinlemesine bilgiye ihtiyaç duyulan olgulara odaklanan fenomenoloji deseni tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemini ailesi mütedeyyin olan dindar kimliğe sahip gençler oluşturmaktadır. Katılımcılar iki örneklem yöntemi kullanılarak belirlenmiştir. İlk olarak katılımcılara ulaşmak için amaca yönelik örnekleme yönteminin kullanılmasına karar verilmiştir. Amaca yönelik örneklem yönteminin tercih sebebi, dindar kimliğin gizlenme olgusunun dışarıdan bir gözle rahatlıkla tespit edilemeyeceği düşüncesidir. Bu nedenle, ailesi mütedeyyin olan ve gündelik yaşamında dindar kimliğini gizlediği düşünülen gençlerle ön görüşmeler yapılarak örneklem havuzu oluşturulmuştur. Araştırmada yer alan bir diğer örneklem yöntemi ise kartopu örnekleme modelidir. Kartopu örneklem modeli araştırmaya katılan kişilerden hareketle dindar kimliğini gizlediği düşünülen gençlere daha kolay şekilde ulaşma amacıyla tercih edilmiştir. Örneklem oluşturulurken katılımcıların on sekiz ila otuz yaş aralığında ve ailesiyle birlikte yaşıyor olmaları kriter olarak belirlenmiştir. Veriler, Nisan-Temmuz 2023 tarihleri arasında 19 katılımcıyla gerçekleştirilen mülakatlardan elde edilmiştir. Veriler, yorumlayıcı-anlayıcı sosyolojik perspektifi temelinde MAXQDA programı kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın bulguları, gençlerin aile çevresi dışında kalan sosyal ortamlarda kavramsallaştırdığı anlamda stratejilere karşılık gündelik yaşamda taktikler geliştirdikleri görülmüştür. Çalışmada gençlerin çeşitli kaygılar nedeniyle dindar kimliklerini gizlediklerini ortaya koymaktadır. Bu kaygılar arasında İslam’ın gericilik ve geçmişle özdeşleştirilmesi, ötekileştirme ve dışlanma korkusu, damgalanma ya da belirli kalıplarla özdeşleştirilme endişesi, anlaşılmama riski ve temsil sorumluluğuna dair hassasiyetler öne çıkmaktadır. Gençlerin dindar kimliklerini görünmez kılmak amacıyla benimsedikleri bu pratikler, “dindar kimliğin seküler maskeleri” kavramsallaştırmasıyla açıklanmaktadır. Gençler, Erving Goffman’ın kavramsallaştırması bağlamında sahne önünü teşkil eden arkadaş çevreleri gibi muhtelif yerlerde seküler maske takmaktadır. Ancak sahne arkasına geçildiğinde seküler maskeler çıkarılmaktadır. Dolayısıyla dindar kimliğin seküler maskeleri, Michel de Certeau’nun kavramsallaştırması çerçevesinde stratejiler karşısında geliştirilen taktikleri ifade etmektedir. Stratejiler, gençlerin arkadaş ortamlarında etkileşimleri sırasında ortaya çıkan endişelerini oluşturmaktadır. Bu endişeler karşısında takınan seküler maskeler ise taktik olarak karşımıza çıkmaktadır.

Telif Hakkı (c) 2025 Hakan Tafran- Kemal Ataman (Yazar)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
CC BY-NC 4.0 lisansı, eserin ticari kullanım dışında, her türlü ortam ve formatta paylaşılmasına, kopyalanmasına, çoğaltılmasına ve orijinal esere uygun şekilde atıfta bulunmak kaydıyla yeniden düzenlenmesine, dönüştürülmesine ve eser üzerine inşa edilmesine izin verir.
Makale Bilgileri
- Konu Din Sosyolojisi
- Gönderim 25 Haziran 2025
- Kabul 4 Temmuz 2025
- Yayım 15 Ağustos 2025
- Sempozyum 5. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu - Kabul Edilen Bildiriler
- Bildiri Bilim Alanı Din Sosyolojisi
Tafran, Hakan - Ataman, Kemal. “Dindar Kimliğin Seküler Maskeleri: Mütedeyyin Ailenin Dindar Kimliğini Gizleyen Gençleri”. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu 5 (August 15, 2025). https://doi.org/10.55709/tsbsdergisi.670