Development of a Valid and Reliable Scale to Measure Theology Students’ Knowledge Levels Regarding the Maturidi School
İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Matüridilik Mezhebine İlişkin Bilgi Düzeyleri Araştırması: Geliştirme Süreci ve Pilot Bulgular
This study aims to develop a valid and reliable measurement tool to assess theology faculty students’ knowledge levels regarding the Maturidi school of thought. The scale development process was conducted based on DeVellis’ (2016) eight-step model within the framework of classical test theory. An item pool was created through literature review and expert consultations, and subsequently evaluated for content validity. As a result of this process, a preliminary form consisting of 89 items was constructed. Seventeen of these items gather demographic information about the participants, while the remaining 72 items are structured using a three-option categorical response format: “Yes,” “No,” and “No idea.”
The pilot study was conducted with a total of 412 first- and fourth-year students enrolled in theology faculties across Turkey’s seven geographical regions. Based on the data obtained, an exploratory factor analysis (EFA) was performed, resulting in a multidimensional structure with the main construct labeled “Level of Recognition of Maturidism.” Excluding the demographic items, the analysis was conducted on 65 items related to knowledge levels.
Within the construct whose structural validity was confirmed, eleven subdimensions were identified: Knowledge of Maturidi Epistemology, Ontology, Hermeneutics, Theology (Understanding of God), Prophethood, Divine Scriptures, Angels, Faith, Predestination, Afterlife, and Caliphate (Governance). The factor loadings of the items ranged between .40 and .82. The Cronbach’s alpha coefficient for the entire scale was calculated as .93, while the coefficients for the subdimensions ranged from .81 to .88.
The findings indicate that the developed scale is a valid and reliable tool for measuring theology students’ basic knowledge levels concerning the Maturidi school. It is deemed functional both in evaluating the outcomes of religious education processes and in conducting comparative analyses in the context of denominational knowledge. In future studies, confirmatory factor analysis (CFA) will be conducted to further support construct validity, and normative studies will be carried out with different samples.
Bu çalışma, İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin Matüridilik mezhebine ilişkin bilgi düzeylerini ölçmeye yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmeyi amaçlamaktadır. Ölçek geliştirme süreci, DeVellis’in (2016) sekiz aşamalı modeli esas alınarak ve klasik test kuramı çerçevesinde yürütülmüştür. Literatür taraması ve uzman görüşleri doğrultusunda oluşturulan madde havuzu, kapsam geçerliği açısından değerlendirilmiş ve bu süreç sonunda 89 maddelik bir ön form oluşturulmuştur. Bu maddelerin 17’si katılımcıyı tanımaya yönelik demografik bilgi sorularından oluşmakta; kalan 72 madde ise “Evet”, “Hayır” ve “Fikrim yok” seçeneklerinden meydana gelen üçlü kategorik cevap formatıyla yapılandırılmıştır.
Pilot uygulama, Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesindeki İlahiyat Fakültelerinde öğrenim gören 1. ve 4. sınıf düzeyindeki toplam 412 öğrenciyle gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler üzerinde yapılan açımlayıcı faktör analizi (AFA) sonucunda, ölçek ana boyutu “Matüridiliği Tanıma Düzeyi” olan çok boyutlu bir yapı kazanmıştır. Demografik sorular hariç tutulduğunda, bilgi düzeyiyle ilişkili 65 madde üzerinden analiz yapılmıştır.
Yapı geçerliği sağlanan bu yapı içerisinde 11 alt boyut belirlenmiştir: Matüridiliğin Bilgi Anlayışını Bilme Düzeyi, Varlık Anlayışını Bilme Düzeyi, Yorum Yöntemini Bilme Düzeyi, Tanrı Anlayışını Bilme Düzeyi, Peygamberlik Anlayışını Bilme Düzeyi, İlâhî Kitap Anlayışını Bilme Düzeyi, Melek Anlayışını Bilme Düzeyi, İman Anlayışını Bilme Düzeyi, Kader Anlayışını Bilme Düzeyi, Âhiret Anlayışını Bilme Düzeyi ve Hilâfet (Yönetim) Anlayışını Bilme Düzeyi. Maddelerin faktör yükleri .40 ile .82 arasında değişmiştir. Ölçeğin tümüne ilişkin Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısı .93, alt boyutlara ilişkin katsayılar ise .81 ile .88 arasında hesaplanmıştır.
Elde edilen bulgular, geliştirilen ölçeğin İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin Matüridilik mezhebine dair temel bilgi düzeylerini ölçmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir araç olduğunu göstermektedir. Ölçek, hem din eğitimi süreçlerinin çıktılarının değerlendirilmesinde hem de öğrencilerin mezhep bilgisi bağlamında karşılaştırmalı analizlerde işlevsel bir ölçme aracı olarak değerlendirilmektedir. İlerleyen süreçte doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ile yapı geçerliği pekiştirilecek ve farklı örneklemlerle norm çalışmaları yürütülecektir.
Telif Hakkı (c) 2025 Ramazan Pehlivanoğlu- Abdullah Demir (Yazar)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
CC BY-NC 4.0 lisansı, eserin ticari kullanım dışında, her türlü ortam ve formatta paylaşılmasına, kopyalanmasına, çoğaltılmasına ve orijinal esere uygun şekilde atıfta bulunmak kaydıyla yeniden düzenlenmesine, dönüştürülmesine ve eser üzerine inşa edilmesine izin verir.
Makale Bilgileri
- Konu Kelam - Mezhepler Tarihi
- Gönderim 12 Temmuz 2025
- Kabul 12 Ağustos 2025
- Yayım 15 Ağustos 2025
- Sempozyum 5. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu - Kabul Edilen Bildiriler
- Bildiri Bilim Alanı Kelam - Mezhepler Tarihi
Pehlivanoğlu, Ramazan - Demir, Abdullah. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Matüridilik Mezhebine İlişkin Bilgi Düzeyleri Araştırması: Geliştirme Süreci Ve Pilot Bulgular”. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu 5 (August 15, 2025). https://doi.org/10.55709/tsbsdergisi.705
