Bu çalışma Hüseyin Atay’ın Kur’ân’a Göre Araştırmalar Serisi kapsamında şekillendirdiği akıl merkezli yaklaşımını, Kur’ân esaslı, çağdaş, gelenek dışı ve yenilikçi bir kelâm metodu olarak ele alıp analiz etmektedir. Atay’ın temel tezi, geleneksel kelâm metotlarının Kur’ân’ı anlama ve yaşama noktasında tıkandığı, güncel sorunlara çözüm bulma hususunda yetersiz kaldığı dolayısıyla geleneğin bilgi ve birikiminden istifade edilerek yeni bir metodoloji ortaya koymak gerektiği yönündedir. Atay, bu söylemini Kur’ân’a Göre Araştırmalar serisinde ele aldığı itikadȋ, fıkhȋ ve felsefȋ konuları inceleyip onlara akıl merkezli yeni bir perspektiften bakma imkânı sunarak ve onları akılcı, özgün metodu ile çözüme kavuşturarak faaliyete geçirmiştir. Atay, Kur’ân’ı anlama ve uygulama noktasında aklı sisteminin temeline oturtmuştur. Akla yüklediği misyon, söz konusu serideki konulara bakış açısında fark edilmektedir. Akıl, bir bilgi kaynağı olup, dinȋ bilgiyi üreten, açıklayan, anlamlandıran, sorunlara çözüm bulan bir fonksiyona sahiptir. Dolayısıyla onun metodolojisinin temelini akıl oluşturmaktadır. Atay’ın akla dayalı Kur’ân’ı anlama çabası hem metodolojik açıdan hem de sahaya uygulanması bakımından yenilikçi bir tutum arz eder. Nitekim Atay, Kur’ân’a Göre Araştırmalar serisinde dinȋ meseleleri izah ederken eleştirel aklı, Kur’ân merkezli ve tarihsel bağlamı göz önünde bulunduran bir yaklaşım ortaya koymuştur. Bilgi teorisinin merkezine de aklı koyan Atay, dinin ana kaynakları arasında da aklı Kur’ân’la birlikte iki temel kaynaktan biri olarak ele almaktadır. Bu anlamda akılla Kur’ân’ı birbirinin alternatifi olan iki kaynak olarak değil, birbirini tamamlayan kaynaklar olarak görmektedir. Atay’ın akıl için “sözsüz vahiy” değerlendirmesi de aklın vahiy kadar dinȋ kaynak değeri taşıdığı düşüncesi sebebiyledir. Atay’a göre aklın sadece anlama fonksiyonu değil aynı zamanda hüküm verme fonksiyonu da vardır. Aklın verdiği hüküm vahyin verdiği hüküm gibi kesin, kat’ȋ ve tartışılmazdır. Vahiy bu anlamda aklı desteklemektedir. Aklın kesin olarak kabul ettiği şeyleri onayladığı gibi aklın müsaade etmediği şeyleri de yasaklamaktadır. Bu nedenle Atay’a göre aklın vahye değil, vahyin akla tabiiyeti söz konusudur. Kelâmın sem’iyyât alanındaki tespitlerinde ve söz konusu seride geçen fıkhȋ konularda ise Atay akıl ışığında yeni yorumlar ve yeni içtihadlar sunmuştur. Kur’ân’dan yola çıkarak daha ziyade kıyasın ‘istidlâl bi’ş-’şahȋd al’el-gaȋb’ kateorisinde giren açıklamalar ortaya koymuştur. İstidlâl ‘bi’l gaȋb ale’ş-şahȋd’ kategorisine giren herhangi bir izahına rastlanmamıştır. Atay’ın Kur’ân’a Göre Araştırmalar serisinde sıkça vurguladığı dinin kolaylık, evrensellik, güncellik, ihtiyaca yönelik olma ve akla uygun olma ilkeleri Atay’ın akıl metodunda ‘tümevarım’a (indiksiyon) genişçe yer verdiği sonucuna ulaşılmıştır. Atay’ın, Kur’ân’a Göre Araştırmalar serisindeki problemlere aklȋ, nazarȋ ve naklȋ delillendirmeler ile yenilikçi bir söylem ortaya koyduğu tespit edilmiştir.