Aksiyoloji Merkezli Siyer Yazıcılığı: Hz. Peygamber’in Hayatının Değer Perspektifinden Yeniden Yazılması
Hz. Muhammed’in hayatı anlamına gelen Siyer, kuşkusuz Kur’an’ın yaşanmış halidir. Siyer’in merkezinde İslam ahlakı ve bu ahlakın dayandığı sevgi, merhamet, hoşgörü, sabır, barış, yardımlaşma, paylaşma gibi temel evrensel değerler vardır. Buna rağmen tarihî süreçte siyer yazıcılığında değerler değil de genelde beşer üstü peygamber tasavvurunun yansımaları, mucizeler, fıkhî uygulamalar ve savaşlar gibi konu ve yaklaşım tarzları merkezî bir yer teşkil etmiştir. Söz konusu siyer yazıcılığı, değerleri ön plana çıkarmadığı için dinin özü olan ahlakın hayata geçirilmesinin yanı sıra toplumsal değişim-dönüşümün yaşanmasına hizmet etmemekte ve haliyle hayatî bir problem olarak önümüzde durmaktadır. Çalışmamızda, bahsi geçen problemin aşılması amacına dönük olarak Siyer yazıcılığının bu geleneksel yaklaşımlarının ötesine geçerek, Hz. Peygamber’in hayatını aksiyolojik bir değer perspektifinden yeniden yazma gerekliliği ve bunun nasıl yapılacağı üzerinde durulmaktadır. Değerler merkezli Siyer yazıcılığının önemi ise Kur’an’da usve-i hasene olarak nitelendirilen Hz. Muhammed’in hayata geçirdiği evrensel değerlerin, modern çağın bilhassa ahlakî alanda yaşadığı problemlerinin aşılmasında kilit bir rol oynama potansiyelidir. Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Yapılan çalışma bağlamında şu tespitler yapılmıştır: Bir; vahiy süreci dikkate alındığında, değerler özelde insanın genelde ise toplumsal değişim-dönüşümünün aşamaları dikkate alınarak tedrici bir şekilde gündeme gelmiş ve hayata geçirilmiştir. Örneğin Mekke döneminde Hz. Peygamber sırasıyla tevhit, ibadet, sabır, hoşgörü ve yardımlaşma şeklindeki değerleri anlatmaya ve hayata geçirmeye çalışmıştır. Dolayısıyla Siyer yazımında Mekke dönemi anlatılırken, şirkle mücadele, müşriklerle ilişki biçimleri, onların eziyetlerine katlanma ve müminler arasında yardımlaşma gibi gelişmeler bu ilkelerin yansımaları olarak ele alınmalıdır. İki; Medine döneminde şartların değişmesine paralel olarak daha çok toplumsal yardımlaşma, ibadet, güvenlik ve barışla ilgili değerler gündeme gelmiş ve uygulamaya konulmuştur. Örneğin ensar ile muhacirler arasında yapılan Muâhât, yardımlaşma; Mescid-i Nebevî’nin yapımı, ortak ibadet; yapılan gazve ve seriyyeler, güvenlik; farklı din-kültür mensupları arasında yapılan Medine Vesikası, birlikte yaşama ve Hudeybiye Antlaşması’nda olduğu gibi düşman kabilelerle yapılan antlaşmalar ise barışın yansımaları olmuştur. Üç; Siyer’in ana ve ara başlıkları olarak konuların ya da olayların isimleri değil de olayın merkezinde bulunan kavramlar yazılmalıdır. Örneğin başlıkta “Muâhat” değil de bir değer olarak onun karşılığı olan “Yardımlaşma” olmalıdır. Dört; Siyer savaşlar, mucizeler ve olağanüstü olaylar tarihî olarak değil de Hz. Peygamber’in insanlarla ahlakiliğe dayalı ilişkilerinin merkezde olduğu bir disiplin olarak yazılmalıdır. Buna göre Hz. Peygamber örnek kul, baba, dede, eş, dost, arkadaş, akraba, komşu, iş ortağı... olarak ele alınmalı ve bu ilişkiler yaşanmış örnekler üzerinden somutlaştırılmalıdır. Beş; değerler merkezli siyer yazımında – bilgilerin inandırıcı ve ulaşılabilir olması için- kaynak olarak Kur’an-ı Kerim ile sahih hadislerin yanı sıra klasik siyer-meğâzî kitapları kullanılmalı ve bu kitaplar dipnotta gösterilmelidir.

Telif Hakkı (c) 2025 Hüseyin Şahin (Yazar)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
CC BY-NC 4.0 lisansı, eserin ticari kullanım dışında, her türlü ortam ve formatta paylaşılmasına, kopyalanmasına, çoğaltılmasına ve orijinal esere uygun şekilde atıfta bulunmak kaydıyla yeniden düzenlenmesine, dönüştürülmesine ve eser üzerine inşa edilmesine izin verir.
Makale Bilgileri
- Konu İslam Tarihi - Siyer
- Gönderim 22 Temmuz 2025
- Kabul 31 Temmuz 2025
- Yayım 15 Ağustos 2025
- Sempozyum 5. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu - Kabul Edilen Bildiriler
- Bildiri Bilim Alanı İslam Tarihi - Siyer
Şahin, Hüseyin. “Aksiyoloji Merkezli Siyer Yazıcılığı: Hz. Peygamber’in Hayatının Değer Perspektifinden Yeniden Yazılması”. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu 5 (August 15, 2025). https://doi.org/10.55709/tsbsdergisi.735