Arap Dili ve Edebiyatı

The Translation of Idioms and Fixed Expressions in Alaa Al-Aswany’s The Yacoubian Building within the Framework of Mona Baker’s Theory of Equivalence

Mona Baker’in Eşdeğerlik Kuramı Bağlamında Ala el-Asvani’nin Yakupyan Apartmanı Adlı Romandaki Deyimler ve Kalıp İfadelerin Çevirisi

Yazarlar

https://doi.org/10.55709/tsbsdergisi.761
This study addresses the status of idioms and fixed expressions in terms of equivalence in the Turkish translation of 'The Yacoubian Building (Yakupyan Apartmanı)', written by Alaa al-Aswany (b. 1957). The novel was translated into Turkish by Avi Pardo not from the original Arabic, but via the English version as an intermediate text. With the emergence of translation studies as an independent discipline, the concept of equivalence has become a key criterion for evaluating the reliability of translations, and various theoretical frameworks have been developed. Among them, Mona Baker’s equivalence model holds particular significance. The purpose of this paper is to examine idioms and fixed expressions in the Turkish translation of the novel within the scope of Baker’s theory, and to identify the strategies employed through examples. Using a qualitative research method and comparative text analysis, idioms and fixed expressions were identified, matched with their Arabic counterparts, and evaluated according to Baker’s categories of full, partial, explicitation, and omission. Findings indicate that functional equivalence was generally adopted in the transfer of idioms and fixed expressions, although literal translation, cultural adaptation, and explicitation were also observed. The translator appears to have prioritized preserving meaning for the target audience, yet the use of an intermediate language sometimes resulted in cultural mismatches and choices that suggest unfamiliarity with the colloquial register of a conservative society. The translation of racul salih as “kutsal adam” (“holy man”) is one such example.

Bu araştırma, Türkçeye Yakupyan Apartmanı adıyla çevrilmiş romandaki deyim ve kalıp ifadelerin eşdeğerlik itibariyle durumunu konu edinmiştir. Roman, Mısır roman geleneğinin meşhur temsilcilerinden Ala el-Asvani (d.1957) tarafından kaleme alınmıştır. Avi Pardo bu romanı kaynak dili olan Arapçadan değil aradil olarak İngilizce tercümesinden Türkçeye aktarmıştır.  Tercüme işinin çeviribilim adıyla müstakil bir bilim alanı olmasıyla birlikte bu kabil çevirilerin sıhhatini ifade için eşdeğerlik kavramı kullanılmaya başlanmış ve eşdeğerlik üzerine kuramlar geliştirilmiştir. Mısırlı Mona Baker bu açıdan referans verilen bir kuram sahibi olarak kabul görmüştür. Amaç, bu bildiriye konu romanın çevirisindeki deyim ve kalıp ifadelerin eşdeğerlik açısından durumunu Mona Baker’in eşdeğerlik kuramı açısından inceleyerek örnekler üzerinden çeviri stratejilerini tespit etmektir. Çeviribilim alanında özellikle kültürel unsurların ve deyimlerin doğru ve işlevsel aktarımı, kaynak metnin anlam dünyasının ve estetik değerlerinin korunması açısından önemli bir sorun alanı teşkil etmektedir. Bu bağlamda çalışma, Türkçeye yapılan çeviride kullanılan deyim ve kalıp ifadelerin çeviri stratejilerini analiz ederek, eşdeğerlik düzeyinde ne tür yöntemlerin tercih edildiğini ortaya koymaktadır. Araştırmanın kuramsal temelini Mona Baker’in tam, kısmi, açımlama ve çıkarma yöntemi şeklinde ifade ettiği eşdeğerlik önerileri oluşturmaktadır. Nitel araştırma yöntemine dayanan bu çalışmada, karşılaştırmalı metin analiz tekniği kullanılmış; Türkçe çevirideki deyim ve kalıp ifadeler tespit edilerek örnekleme yoluyla Arapça çevirideki karşılıkları ile eşleştirilmiş ve karşılaştırılmıştır. Elde edilen veriler, Baker’in kuramı doğrultusunda değerlendirilmiş ve sınıflandırılmıştır. Sonuçta, Yakubyan Apartmanı’nın Türkçe çevirisinde deyim ve kalıp ifadelerin aktarımında genel olarak işlevsel eşdeğerlik stratejisinin benimsendiği, ancak yer yer doğrudan çeviri, açıklama yoluyla kültürel uyarlama gibi yöntemlere de başvurulduğu tespit edilmiştir. Bulgular, çevirmenin hedef metin okuyucusunun dilsel ve kültürel beklentilerini göz önünde bulundurarak anlamı korumaya odaklandığını göstermektedir. Ancak aradil kullanılması nedeniyle olsa gerek mütercimin hedef dildeki kültürel kodları zaman zaman ıskaladığı hatta hedef dile hakimiyetinin özellikle muhafazakâr toplumun günlük diline yabancı olduğunu düşündürecek tercihlerde bulunduğu görülmüştür. “Racul salih” ifadesinin “kutsal adam” şeklinde tercüme edilmesi buna örnek olarak gösterilebilir.

Makale Bilgileri

  • Özet Okunma 54
  • Atıf & Paylaşım
  • Paylaş
İndirme verisi henüz mevcut değil.
Acar, Selimhan. “Mona Baker’in Eşdeğerlik Kuramı Bağlamında Ala El-Asvani’nin Yakupyan Apartmanı Adlı Romandaki Deyimler Ve Kalıp İfadelerin Çevirisi”. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu 5 (August 15, 2025). https://doi.org/10.55709/tsbsdergisi.761