The Translation of Idioms and Fixed Expressions in Alaa Al-Aswany’s The Yacoubian Building within the Framework of Mona Baker’s Theory of Equivalence
Mona Baker’in Eşdeğerlik Kuramı Bağlamında Ala el-Asvani’nin Yakupyan Apartmanı Adlı Romandaki Deyimler ve Kalıp İfadelerin Çevirisi
Bu araştırma, Türkçeye Yakupyan Apartmanı adıyla çevrilmiş romandaki deyim ve kalıp ifadelerin eşdeğerlik itibariyle durumunu konu edinmiştir. Roman, Mısır roman geleneğinin meşhur temsilcilerinden Ala el-Asvani (d.1957) tarafından kaleme alınmıştır. Avi Pardo bu romanı kaynak dili olan Arapçadan değil aradil olarak İngilizce tercümesinden Türkçeye aktarmıştır. Tercüme işinin çeviribilim adıyla müstakil bir bilim alanı olmasıyla birlikte bu kabil çevirilerin sıhhatini ifade için eşdeğerlik kavramı kullanılmaya başlanmış ve eşdeğerlik üzerine kuramlar geliştirilmiştir. Mısırlı Mona Baker bu açıdan referans verilen bir kuram sahibi olarak kabul görmüştür. Amaç, bu bildiriye konu romanın çevirisindeki deyim ve kalıp ifadelerin eşdeğerlik açısından durumunu Mona Baker’in eşdeğerlik kuramı açısından inceleyerek örnekler üzerinden çeviri stratejilerini tespit etmektir. Çeviribilim alanında özellikle kültürel unsurların ve deyimlerin doğru ve işlevsel aktarımı, kaynak metnin anlam dünyasının ve estetik değerlerinin korunması açısından önemli bir sorun alanı teşkil etmektedir. Bu bağlamda çalışma, Türkçeye yapılan çeviride kullanılan deyim ve kalıp ifadelerin çeviri stratejilerini analiz ederek, eşdeğerlik düzeyinde ne tür yöntemlerin tercih edildiğini ortaya koymaktadır. Araştırmanın kuramsal temelini Mona Baker’in tam, kısmi, açımlama ve çıkarma yöntemi şeklinde ifade ettiği eşdeğerlik önerileri oluşturmaktadır. Nitel araştırma yöntemine dayanan bu çalışmada, karşılaştırmalı metin analiz tekniği kullanılmış; Türkçe çevirideki deyim ve kalıp ifadeler tespit edilerek örnekleme yoluyla Arapça çevirideki karşılıkları ile eşleştirilmiş ve karşılaştırılmıştır. Elde edilen veriler, Baker’in kuramı doğrultusunda değerlendirilmiş ve sınıflandırılmıştır. Sonuçta, Yakubyan Apartmanı’nın Türkçe çevirisinde deyim ve kalıp ifadelerin aktarımında genel olarak işlevsel eşdeğerlik stratejisinin benimsendiği, ancak yer yer doğrudan çeviri, açıklama yoluyla kültürel uyarlama gibi yöntemlere de başvurulduğu tespit edilmiştir. Bulgular, çevirmenin hedef metin okuyucusunun dilsel ve kültürel beklentilerini göz önünde bulundurarak anlamı korumaya odaklandığını göstermektedir. Ancak aradil kullanılması nedeniyle olsa gerek mütercimin hedef dildeki kültürel kodları zaman zaman ıskaladığı hatta hedef dile hakimiyetinin özellikle muhafazakâr toplumun günlük diline yabancı olduğunu düşündürecek tercihlerde bulunduğu görülmüştür. “Racul salih” ifadesinin “kutsal adam” şeklinde tercüme edilmesi buna örnek olarak gösterilebilir.

Telif Hakkı (c) 2025 Selimhan Acar (Yazar)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
CC BY-NC 4.0 lisansı, eserin ticari kullanım dışında, her türlü ortam ve formatta paylaşılmasına, kopyalanmasına, çoğaltılmasına ve orijinal esere uygun şekilde atıfta bulunmak kaydıyla yeniden düzenlenmesine, dönüştürülmesine ve eser üzerine inşa edilmesine izin verir.
Makale Bilgileri
- Konu Arap Dili ve Edebiyatı
- Gönderim 23 Temmuz 2025
- Kabul 4 Ağustos 2025
- Yayım 15 Ağustos 2025
- Sempozyum 5. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu
- Bildiri Bilim Alanı Arap Dili ve Edebiyatı