The Perception of Angels in the Meccan and Medinan Periods According to the Revelation Process of the Qur’an
Kur’ân’ın Nüzûl Sürecine Göre Mekke ve Medine Dönemlerinde Melek Algısı
This study examines the verses in the Qur’ān concerning angels by adhering to the chronological order of revelation. In doing so, it seeks to trace the historical development of the Qur’ānic angelology and to analyze the functional diversity attributed to angels within the Qur’ānic discourse. Although belief in angels constitutes one of the fundamental tenets of Islamic theology, it has often been approached through systematic and speculative frameworks in classical Kalām literature. Such approaches, while valuable, tend to overlook the revelational context and the chronological engagement of the Qur’ān with its initial audience. Accordingly, this study aims to uncover the revelational basis upon which classical theological doctrines were constructed by returning to the primary Qur’ānic data, and to contextualize the evolving concept of angels within the process of revelation itself.
The study classifies the verses pertaining to angels based on the chronological order of the surahs and employs a thematic methodology. It also considers the historical and sociocultural context of the revelations and benefits from both classical and contemporary exegetical sources to present a holistic analysis. It is observed that angels in the Qur’ān are not only described as metaphysical beings, but also as agents tasked with transmitting revelation, recording deeds, delivering glad tidings or punishment, and even administering death.
In the Qur’ān, the word malak (angel) appears a total of 87 times in singular, dual, and plural forms. Of these occurrences, 15 are in the singular form, 2 in the dual, and the remaining 70 in the plural form. Additionally, when considering the verses in which angels are mentioned indirectly, various references to angels can be found in a total of 193 verses throughout the Qur’ān. According to scholarly findings, 155 of these 193 verses belong to the Meccan period of revelation, while 38 are from the Medinan period.
Moreover, Meccan verses prominently feature themes such as the Day of Judgment, Hell, the Hereafter, the prostration of the angels before Adam and the refusal of Iblis to do so, the polytheists’ claim that angels are the daughters of Allah, and their demand to visibly witness the angels. In contrast, Medinan verses emphasize belief in angels, the rejection of their deification, and references to angels in numerical compositions.
Furthermore, the article explores several frequently repeated themes that underscore the centrality of angels in the Qur’ānic worldview and Islamic theological framework. These include: the seven distinct instances of angels prostrating before Adam; the various numerical constructions associated with angels; theological and exegetical debates surrounding the true nature of Hārūt and Mārūt; the recurring question of whether Iblīs was one of the angels; and the multiple occasions in which disbelieving communities questioned the Prophet’s humanity or demanded an accompanying angel.
Taking all these elements into consideration, the study concludes that the belief in angels is not merely one of the articles of faith, but also a vital metaphysical and moral component through which the Qur’ān addresses, educates, and spiritually disciplines its audience.
Bu çalışmada, Kur’ân-ı Kerîm’de meleklerle ilgili âyetler nüzûl sırasına göre ele alınmakta; böylece melek tasavvurunun tarihî seyri, işlevsel yönleriyle birlikte incelenmektedir. Melek inancı, kelâm ilminin temel meselelerinden biri olmakla birlikte, çoğu zaman sistematik ve teorik kalıplar içinde değerlendirilmiş; bu yaklaşım, nüzûl bağlamının ve âyetlerin dönemsel muhataplığının yeterince dikkate alınmaması gibi önemli bir eksikliği beraberinde getirmiştir. Bu çalışmada ise doğrudan Kur’ân verilerinden hareketle, klasik kelâmî doktrinlerin dayandığı vahyî zemin tespit edilmeye çalışılmakta ve melek anlayışının nasıl şekillendiği iniş süreci dâhilinde anlamlandırılmaktadır.
Çalışmada, nüzûl sıralı sureler esas alınarak meleklerle ilgili âyetler tematik biçimde sınıflandırılmış; âyetlerin indirildiği tarihî ve toplumsal bağlam da dikkate alınmak suretiyle, klasik ve çağdaş tefsir kaynaklarından faydalanılarak bütüncül bir analiz gerçekleştirilmiştir. Meleklerin Kur’an’da yalnızca metafizik varlıklar olarak değil, aynı zamanda vahyin taşınması, azap ve müjde ile görevlendirme, amellerin yazımı ve ölümün gerçekleşmesi gibi çeşitli işlevlerle anıldığı görülmüştür.
Kur’an-ı Kerim de melek kelimesi müfred, tesniye ve cem çoğul kalıplarıyla toplam 87 yerde geçmektedir. Bu kullanımların 15’i müfred, ikisi tesniye olarak, geri kalan 70’i ise cem’i kalıpta geçmektedir. Ayrıca dolaylı olarak meleklerden bahsedilen âyetlerle birlikte Kur’an-ı Kerim de toplamda 193 âyette meleklerle ilgili çeşitli bilgilere ulaşılmaktadır. Yapılan tespitlere göre bu 193 âyetin 155’i mekki 38’i ise medeni nüzul dönemine aittir.
Ayrıca Mekkî âyetlerde kıyamet, cehennem, ahiret, meleklerin Âdem’e secde etmesi İblis’in etmemesi, İnkarcıların melekleri Allah’ın kızları nitelemesi ve inkarcıların meleği görme isteği gibi hususlar öne çıkmaktadır. Medeni âyetlerde ise meleklere iman, meleklerin ilah edinilemeyeceği, meleklerin bazı sayı terkipleri ile kullanım gibi hususlar dikkat çekmektedir.
Çalışmada ayrıca, Kur’ân-ı Kerîm’de tekrar edilerek vurgulanan ve meleklerin İslam inanç sistemi içerisindeki merkezi yerini ortaya koyan bazı başlıklara da ayrıntılı şekilde yer verilmiştir. Bu çerçevede; Meleklerin Âdem’e secde etmesiyle ilgili ayrı ayrı yerde geçen âyetler, Kur’an’da melekler için kullanılan sayı bildiren terkipler, Hârût ve Mârût’un gerçekten melek mi, insan mı, yoksa başka bir varlık türü mü olduğu konusundaki görüş ayrılıkları, İblîs’in meleklerden olup olmadığı yönündeki tartışmalar ve bazı müşrik toplulukların, peygamberin bir melek olmaması ya da yanında bir meleğin bulunmamasına dair yönelttikleri itirazların Kur’an’da birçok bağlamda yer alması çalışmanın önemli inceleme alanlarını oluşturmaktadır. Tüm bu hususlar dikkate alındığında, Kur’an’da melek inancının yalnızca iman esaslarından biri olmadığı; aynı zamanda Kur’ânî mesajın muhatap toplumda metafizik bilinç, sorumluluk duygusu ve ahlâkî yapı inşa etme yönünden hayati bir fonksiyona sahip olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır.
Telif Hakkı (c) 2025 Suat Doğan- Abdullah Demir (Yazar)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
CC BY-NC 4.0 lisansı, eserin ticari kullanım dışında, her türlü ortam ve formatta paylaşılmasına, kopyalanmasına, çoğaltılmasına ve orijinal esere uygun şekilde atıfta bulunmak kaydıyla yeniden düzenlenmesine, dönüştürülmesine ve eser üzerine inşa edilmesine izin verir.
Makale Bilgileri
- Konu Kelam - Mezhepler Tarihi
- Gönderim 30 Temmuz 2025
- Kabul 4 Ağustos 2025
- Yayım 15 Ağustos 2025
- Sempozyum 5. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu - Kabul Edilen Bildiriler
- Bildiri Bilim Alanı Kelam - Mezhepler Tarihi
Doğan, Suat - Demir, Abdullah. “Kur’ân’ın Nüzûl Sürecine Göre Mekke Ve Medine Dönemlerinde Melek Algısı”. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu 5 (August 15, 2025). https://doi.org/10.55709/tsbsdergisi.826
