Yirminci Yüzyıl Batı Afrikalı Edebiyatçıların Şiirlerinde Toplumsal Meseleler Social Issues in the Poems of Twentieth-Century West African Writers

Batı Afrika şiiri toplum hayatının birçok yönünü tasvir etmiş ve bu, Batı Afrika şairlerinden çoğunun kasidesine yansımıştır. Çünkü onların şiirleri, kendi hayatlarıyla ve toplumdaki insanların hayatlarıyla direkt bağlantılıdır. Batı Afrika'dan doğan Arap şiiri bu yöne büyük özen göstermiş, şairler bunu divanlarında ele almıştır. Sosyal şiir, tüm biçim ve yönleriyle toplumun hayatını aktarmaya ve çeşitli alanlarda insanların yaşamlarına ve onları ilgilendiren konulara değinmektir. Bu noktadan hareketle, bu araştırma -sosyo tarihsel yöntemi kullanmak suretiyle- Batı Afrika toplumunun sosyal hayatının detaylarını incelemeyi ve şiire etki eden etmenlere vakıf olmak gayesiyle, sosyal hayatı ele alan şiirsel metinleri inceleyerek, bireyler arası sosyal ilişkileri ve geleneklerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu çalışmanın önemi, Batı Afrika’da sosyal hayatın bazı yönlerini ve onun değişik tezahürlerini, sosyal yönlere temas eden şairlerin şiirlerini incelemek suretiyle tanımaya katkıda bulunmasından kaynaklanmaktadır. Bu araştırmamız şu iki soruya cevap vermektedir: Bölge edebiyatçılarının ele aldığı sosyal sorunların en önemlileri nelerdir? Sosyal şiir, Afrika toplumunun gerçeğini olduğu gibi yansıtmakta mıdır? Araştırma, şiir divanlarında bölge şairlerinin ele aldığı, olumlu ve olumsuz olgular dâhil olmak üzere birçok sosyal yöne değinmiştir. En önemli olumlu meseleler arasında ana-babaya iyilik yapma, ilim ve öğretmenlere saygı, kardeşlik ve sosyal dayanışma, adalet ve sosyal yardımlaşma gibi toplumda takdirle karşılanan davranışlar yer almaktadır. Sosyal şiirin mücadele ettiği olumsuz konu ve meselelere gelince, bunlar arasında yoksulluk, işsizlik, rüşvet, adaletsizlik, ahlakın bozulması, uyuşturucu kullanımı, ihanet konuları yer almıştır. Araştırma Batı Afrika bölgesinde bulunan 16 ülkeden Senegal, Mali, Nijer, Burkina Faso, Gana ve Benin ülkeleriyle sınırlandırılmıştır. Çünkü bu ülkelerde yazılan Arap şiiri bölgenin geri ülkelerinde yazılanlarından hem nicelik ve nitelik bakımından hem de üslup bakımından farklılık göstermektedir. Bu ülkelerde öne çıkan şairinin şiirlerini içermektedir. Aralarında Malili şair Yakup Dukure ve Amr Abdullatif Sâko, Senegalli şair Ticcân Gay, Davud Adekeleken ve Ticcanî el-Hac Mansur Sy, Burkina Fasolu şair Ghanami, Ganalı Şair Muhammed Reşat, Beninli şair Süleyman Maysûna ve Musa Babatandi ve Nijerli şair Ali el-Aselî gibi birçok seçkin şair de yer almaktadır. Bu şairlerin tercih edilmesi sebebine gelince, bunların bölgedeki diğer şairlere göre toplumsal meselelere daha önem vermiş bu meseleleri sık sık dile getirmiş olmalarıdır. Bununla beraber şiirleri oldukça sade bir dil ve hece ölçüsüyle yazılmıştır.