İbn Sînâ Felsefesinde Nedensellik ve Olağanüstü Hadiselerin Sırları Causality and the Secrets of Extraordinary Events in the Philosophy of Ibn Sīnā (Avicenna)
Öz
Bu tebliğin amacı Aristoteles’ten tevarüsle gelen ve duyulur niteliklere dayalı bir anlam dünyasının ve bu dünyada yer olan fakat doğa ile açıklanamayan olayları aklın sınırları dışında tutan geleneğe karşı İbn Sînâ’nın olağanüstü olayların da tabiat ile açıklanabileceğini iddiasını ele almaktır. Bu doğrultuda İbn Sînâ felsefesinde nedensellik ve olağanüstü hallerin sırları ayrı ayrı incelenmiştir. Metin analizi yöntemi ile şekillenen çalışmamız İbn Sînâ’nın eserleri ve İbn Sînâ hakkında yazılan ikincil akademik çalışmalara odaklanmaktadır. Olağanüstü hadiseler denilerek tabiatta yeri olmadığı düşünülen hadiselerin tabiat ile ilişkisi değerlendirilmiştir. Bu çerçevede tebliğ iki bölüm ve bir değerlendirme kısmından oluşmaktadır. İlk bölümde İbn Sînâ felsefesinde nedensellik ve tabiat, ikinci bölümde İbn Sînâ felsefesinde olağanüstü hadiselerin sırları ve son kısımda ise bu açıklamalar ışığında İbn Sînâ felsefesinin bilimsel gerçekliğe sunmuş olduğu akli izahların bir değerlendirmesi yer almaktadır. Araştırmada İbn Sînâ felsefesinde nedensellik bölümü Fizik ve Metafizik eserleri temel alınarak açıklanmıştır. Bunun yanında ikincil kaynaklardan da faydalanılmıştır. İbn Sînâ’nın olağanüstü hadiselerin tabiat ilişkisi ile bağlamı el-İşârât ve’t-Tenbîhât eserindeki iddiaları ile şekillenmiştir. Eserde İbn Sînâ bu konuyu özel bir başlık halinde incelemektedir. Olağanüstü hadiselerin doğal nedensellik bağlamında açıklanabileceği iddiası ise yine bu kısımda vurgulanmaktadır. Ancak İbn Sînâ’nın olağanüstü hadiseleri açıklamak için kullanmış olduğu terimler ve eserinde yer verdiği bölüm göz önüne alındığında iddiasından farklı sonuçlara ulaşılmaktadır. İbn Sînâ arifin uzun süre aç kalabilmesini dahi tabiatın bilinen yollarından olduğunu vurgulamaktadır. Konunun arifler üzerinden ilerlemesi ve her halin tabiata dayalı bir yolunun olması iddia edilmektedir. Buna binaen yapılan araştırmanın İbn Sînâ’nın mistik bir filozof mu, akılcı bir filozof mu olduğuna dair yorumlara katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Araştırmanın sonucunda ise İbn Sînâ’nın olağanüstü hadiseleri akıl ile izah ettiğini ifade etse de mistik bir anlayışın izlerini taşımakta olduğu da görülmektedir. İbn Sînâ eserlerinde özel olarak nedensellik konusunu incelediği kısımlar varlık üzerine şekillenirken, olağanüstü hadiseler de nefsin özelliklerine göre açıklamalar yapılmaktadır. Nefs ve beden ilişkisini olağanüstü hadiselerin izahın için kullanmaktadır. Nedensellik ile ilişkisini ele aldığımız olağanüstü hadiselerin vahiy, nübüvvet, mucize, rüya gibi farklı konularda özel olarak ele alınıp incelenmesi gerektiği düşünülmektedir.
This paper aims to discuss Ibn Sīnā (Avicenna)'s claim that extraordinary events can also be explained by nature, as opposed to a world of meaning inherited from Aristotle and based on sensible qualities and the tradition that excludes events that take place in this world but cannot be explained by nature. In this direction, the secrets of causality and extraordinary states in the philosophy of Avicenna were examined separately. Our study, which is shaped by the text analysis method, focuses on the works of Avicenna and secondary academic studies written about Avicenna. The relationship of the events that are thought to have no place in nature, called extraordinary events, with nature has been evaluated. In this context, the paper consists of two parts and an evaluation part. In the first part, causality, and nature in the philosophy of Avicenna, in the second part, the secrets of extraordinary events in the philosophy of Avicenna, and in the last part, an evaluation of the rational explanations presented by the philosophy of Avicenna to scientific reality in the light of these explanations. In the research, the causality section in the philosophy of Avicenna is explained based on the Physics and Metaphysics works. In addition, secondary sources were also used. The relationship between nature and the context of extraordinary events is shaped by the claims of Ibn Sīnā in his work al-Isharat wa’l-tanbihat. In the work, Avicenna examines this subject under a specific title. The claim that extraordinary events can be explained in the context of natural causation is also emphasized in this section. However, considering the terms that Ibn Sīnā used to explain extraordinary events and the chapter he included in his work, different results are obtained from his claim. Ibn Sīnā emphasizes that it is one of the known ways of nature that even the savant can stay hungry for a long time. It is claimed that the subject proceeds through the wise and that every situation has a natural way. Based on this, it is thought that the research will contribute to the interpretations of whether Avicenna is a mystical or rational philosopher. As a result of the research, although Ibn Sīnā states that he explained extraordinary events with reason, it is seen that he also bears traces of a mystical understanding. While the parts of Ibn Sīnā's works in which he examines explicitly the issue of causality are shaped by existence, explanations are made according to the characteristics of the soul in extraordinary events. He uses the relationship between soul and body to explain extraordinary events. It is thought that the extraordinary events we deal with concerning causality should be handled and examined in different subjects such as revelation, prophecy, miracle, and dream.
Anahtar Kelimeler:
İslam Felsefesi, İbn Sînâ, Nedensellik, Olağanüstü Hadisler, Akıl
Islamic Philosophy, Ibn Sīnā (Avicenna), Causality, Extraordinary Events, Reason
Sunum Videosu
Lisans
Telif Hakkı (c) 2022 Sümeyye Bayır Taşdemir (Doktora Öğrencisi)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.