Basit-Bileşik Yapılı Olmaları Açısından Hurûfü’l-meânî Üzerine Bir İnceleme Examination of the Ḥurūf al-Maʿānī in Terms of Their Simple-Compound Structure
Öz
Arap dilinde kelime türleri isim, fiil ve harf olmak üzere üç gruba ayrılır. Bu türlerden biri olan harfler gerek cümledeki fonksiyonları (amel) gerekse anlamları açısından literatürde geniş bir yere sahiptir. Harfler kendi içinde de Arap dil bilginleri tarafından birtakım tasniflere tabi tutulmuştur. Bu tasniflerden biri de “mana harfleri” anlamındaki “hurûfü’l-meânî” türünden olan harflerdir. Hurûfü’l-meânî türünden olan harfler tek başına kullanıldıklarında bir anlam ifade etmeyip ancak cümle içinde bir fiil veya isimle birlikte kullanılmalarıyla bir mana ifade etmelerinden dolayı bu isimle klasik Arap dili kaynaklarında yerini almıştır. Cümle içindeki fonksiyonu ve anlamının yanında yapısal özellik taşıyan harfler, basit ve bileşik (mürekkeb) yapılı olmaları yönüyle de incelenmiş ve Arap dili alimleri arasında bu konuda tartışmalar vuku bulmuştur. Çalışmamız da bu harfler özelinde Arap dili âlimlerinin tartışmalarıdır. Tartışma kapsamında harflerin basit yapıda olduğunu iddia edenler yanında bileşik yapıda olduğunu savunanlar da bulunmaktadır. Araştırmamızda tarafların görüşleri ortaya konulup her iki grubun gerekçeleri incelenmiştir. Bu bağlamda İbn Hişâm’ın (öl. 761/1360) Muġni’l-lebîb ʿan kütübi’l-eʿârîb adlı eseri başta olmak üzere hurûfü’l-meânîyi müstakil olarak ele alan İbn Abdünûr’un (öl. 702/1302) Raṣfü’l-mebânî fî şerḥi ḥurûfi’l-meʿânî adlı eseri ana kaynak olarak belirlenmiştir. Yapılan çalışma sonunda harflerde asıl olan basitlik olgusu olduğu bileşik harflerin ise basit harflerden meydana geldiği tespit edilmiştir.
Types of words in the Arabic language are divided into three groups: nouns, verbs, and letters. Letters, one of these types, have a vast place in the literature regarding their functions (actions) and meanings in the sentence. The letters have been subjected to some classifications by the Arabic linguists. One of these classifications is the letters of the type "Ḥurūf al-Maʿānī", which means "Letters of Meaning". The letters of the type ḥurūf al-maʻānī have taken their place in the classical Arabic language sources with this name because they do not have any meaning when used alone, but verbalize a meaning when they are used together with a verb or noun in a sentence. In addition to their function and meaning in the sentence, the letters with structural features were also examined in terms of their simple and compound (murakkab) structure, and discussions took place among the scholars of the Arabic language. This study is the discussions of the scholars of the Arabic language specific to these letters. In the scope of the debate, there are those who claim that the letters have a simple structure and those who argue that they have a compound structure. In this research, the views of the scholars were put forward, and the reasons of both groups were examined. In this context, it has been designated as the primary source especially Ibn Hishām’s (d. 761/1360) work named Mughnī al-labīb ʻan kutub al-aʻārīb and Ibn Abd al-Nūr’s (d. 702/1302) work named Raṣf al-mabānī fī sharḥ ḥurūf al-maʻānī which deals with ḥurūf al-maʿānī independently. At the end of the study, it was determined that the main thing in letters is simplicity, and compound letters consist of simple letters.
Anahtar Kelimeler:
Arap Dili ve Belagatı, Arapça, Belagat, Harf, Edat, Hurûfü’l-meânî
Arabic Language and Rhetoric, Letter, Preposition, Ḥurūf al-maʻānī
Sunum Videosu
Lisans
Telif Hakkı (c) 2021 Bünyamin Güder
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.