Zeydî İmam Kâsım b. Muhammed ve Vasiyyeti: el-Vaṣiyyetü’s-Seniyye

Fatıma Nur Demir

doi:10.55709/TSBSBildirilerDergisi.420

Fatıma Nur Demir (Doktora Öğrencisi) Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye 0000-0002-5620-9597

DOI:

Nasıl Atıf Yapılır?

Demir, Fatıma Nur . "Zeydî İmam Kâsım b. Muhammed ve Vasiyyeti: el-Vaṣiyyetü’s-Seniyye". TSBS Bildiriler Dergisi 3 (2023), 239-242, https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.420

Zotero Mendeley EN EndNote

Zeydîliği, bir imamlar tarihi olarak okumak mümkündür. Zeydîliğin, Yemen bölgesinde geçirdiği süreçler dikkate alındığında, öne çıkan pek çok imamdan söz edilebilir. Yemende ilk Zeydî devletini kuran ve Zeydî düşüncenin önemli bir temsilcisi olan Hadi-İlelhak Yahya b. Hüseyin b. Kâsım er-Ressî (ö.298/911), ikincî Zeydi devletinin kurucusu İmam el-Mütevekkil Ahmed b. Süleyman (ö. 566/1170), siyasî sahada verdiği çetin mücadelelerin yanı sıra en çok eser kaleme almış olan imam Mansur-Billah Abdullah b. Hamza (ö. 614/1217), Osmanlı hakimiyetine girdikten sonra Yemen’de ilk ciddi direnişi gösteren Mutahhar b. Şerefüddin bunlardan birkaçıdır. 16. yüzyılın sonlarında imametini ilan eden Kâsım b. Muhammed’in ise Kâsımî hanedanlığının oluşum sürecinde Zeydîlik için önemli bir rol üstlendiği görülmektedir. Siyasî arenadaki atılımları ve başarılarının yanı sıra o, derin ilmî birikimi ve İslamî ilimlerin hemen her alanında eser verecek kadar donanımlı oluşuyla ön plana çıkmaktadır. Bu yönüyle, Ehl-i Beyt’in mütekaddim ve müteahhir tabanını birleştiren bir köprü olan Kâsım b. Muhammed, genel olarak İslam düşüncesine, özel olarak ise Zeydî düşünceye tecdîd vizyonu ile canlılık kazandırmıştır. Zeydîlikle ilgili yapılan araştırmalarda, yaklaşık üç asırlık bir tarihe sahip olan Kâsımîler dönemi hakkında, eserlerde yalnızca kısıtlı değinilere yer verilmesi ve müstakil bir çalışmanın olmaması; süreç takibinin yapılabilmesi ve fikir-hadise irtibatının kurulabilmesi bakımından bir eksikliğe sebep olmaktadır. Bu bakımdan araştırmada Zeydîlik tarihinde önemli bir sürecin başlangıç noktasındaki kilit isim olarak Kâsım b. Muhammed’in ilmî yönünün tanıtılması önem arz etmektedir. Bu açıdan araştırmamız, tarihî bir şahsiyetin portresini resmeden bir anlama ve açıklama faaliyeti oluşunun yanı sıra dönemin konjonktürel yapısını; insana, topluma ve dolayısıyla düşünce yapısına etkisi bakımından irdeleme hedefini taşımaktadır. Ayrıca Kâsım b. Muhammed’in ilim anlayışı el-Vaṣiyyetü’s-Seniyye adlı eseri üzerinden tahlil edilecektir.

It is possible to study the sect of Zaydī as a history of imams. When considering the process of the sect of Zaydī in Yemen, we can refer to many prominent imams. Hadi-Ilalhaq Yahya b. Husayn b. Qāsim al-Rassī (d. 298/911), an important representative of Zayid thought, Imam al-Mutawakkil Ahmad b. Sulayman (d. 566/1170), who is the founder of II. Zaydī’s state, Imam Mansur-Billah Abdullah b. Hamza, who wrote many works in addition to the struggles he had in political areas, Mutahhar b. Sharafuddin, who showed strong resistance in Yemen after Ottoman domination, ar some of them. It is seen that Qāsim b. Muḥammad, who declared his imamate later 16th century, assumed an essential role of Zaydī’s sect in the formation process of the Qasimi dynasty. He stands out with his deep knowledge and being well equipped as he wrote works in all areas of Islamic sciences in addition to his leap and succes in political areas. In this aspect, Qāsim b. Muḥammad, a bridge that combined the former and later base of ahl al-bayt, enlivened generally Islamic thought and privately the Zaydī’s thoughts with a renewal vision. In the researches conducted about Zaydī’s sect, the fact that only limited references took place and the lack of independent study about the Qāsimi’s period, having had a 300 years history, causes a deficiency in process monitoring and connecting the concept and the case. In this aspect, it is important to introduce Qāsim b. Muhammed’s scientific aspect who is the key person at the starting point of an important process in the sect of Zaydī’s history. From this point, our research is understanding and explanation activity that figures a historıcal person as well as it aims to scrtinize cyclical structure of the perıod in terms of human, society, and frame of mind. Moreover, Qāsim b. Muḥammad understanding of science will be analyzed through his work named al-Waṣiyyah al-Saniyyah.