Dağıstan’dan Bursa’ya Göç Eden Mutasavvıf Ebû Muhammed Medenî ve Tasavvuf Anlayışı Abu Muhammad Madani: A Sufi Migrant from Dagestan to Bursa and His Understanding of Sufism
Öz
Bu çalışmada 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren giderek artan Kuzey Kafkasya’daki Rus işgali nedeniyle Dağıstan’dan Bursa’ya göç eden mutasavvıflardan Ebu Muhammed el-Medeni bin Osman-ı Dağıstanî (öl. 1332/1913) konu edilmiştir. Bu kapsamda Medenî’nin menkıbelerine ve tasavvuf anlayışına odaklanılacaktır. Pek çok evliyaya ev sahipliği yapmış olan Bursa, İstanbul'dan yaklaşık iki asır önce Osmanlı İmparatorluğu'nun manevi başkenti olarak kabul edilmiştir. Dağıstan’dan Bursa’ya göç eden mutasavvıflar ve yetiştirdikleri isimler gerek Osmanlı’nın son dönemlerinde gerek Cumhuriyet döneminde Bursa merkezli olarak bilinir olmuştur. Ebû Muhammed Medenî, Şerafettin Zeynel Abidin Dağıstanî ve Abdullah Dağıstanî bunlar arasında sayılabilir. Bu çalışmada konu edinilen Ebû Muhammed Medenî’yi ve tasavvuf anlayışını daha iyi tanımak, dönemin tasavvuf anlayışına ve tasavvuf tarihine ışık tutacaktır. Bu amaçla Medenî ve ailesinin Dağıstan'dan Bursa'ya olan göç süreci, tasavvufi öğretilerini Bursa'da nasıl yaydıkları ve Osmanlı toplumuna nasıl etki ettikleri araştırılacaktır. Osmanlı arşiv kayıtları, menkıbeler, mektuplar, araştırma makaleleri, kitaplar ve diğer veri kaynakları bu amaçla detaylı bir şekilde incelenmiştir. Medenî’nin gençlik yıllarında Ruslarla mücadele ettiği görülmektedir. Bu mücadelesi onu Sibirya'ya kadar sürüklemiş ve Türkiye'ye hicret etme sürecine kadar devam etmiştir. Bugünkü Yalova-Orhangazi arasında, şimdiki Güney köyünün bulunduğu yere Kafkas muhacirlerinin yerleşmesine öncülük etmiştir. Medenî’nin Nakşîbendî Tarikatının incelikleri hakkında “Ya Veledi” isimli bir eseri olduğu bilinmektedir. Medenî ile Nakşîbendî Tarikatının bir kolu Dağıstan’dan Türkiye’ye taşınmıştır. Medenî’nin ve halefi Şerafettin Zeynel Abidin Dağıstanî’nin yetiştirdiği müritlerin etkisi günümüze kadar ulaşmaktadır. Abdullah Dağıstanî ve Hacı İhsan Tamgüney bu isimlerden bazılarıdır.
In this study, the focus is on Abu Muhammad al-Madani bin Osman Daghistani (d. 1332/1913), a Sufi who migrated from Daghistan to Bursa due to the increasing Russian occupation in the North Caucasus, beginning in the second half of the 19th century. Within this scope, the hagiographies and Sufi perspectives of al-Madani will be explored. The saints of Bursa had a profound spiritual impact on Ottoman history. Bursa, a center where many significant saints resided and exerted their influence, was considered the spiritual capital of the Ottoman Empire for approximately two centuries before Istanbul. Sufis who migrated from Daghistan to Bursa and the notable individuals they nurtured became renowned not only in the late Ottoman period but also in the Republic era, leaving their mark on Turkey and the world. These figures include al-Madani, Sharafaddin Zaynal Abidin Daghistani, and Abdullah Daghistani. Gaining a better understanding of al-Madani and his Sufi perspective sheds light on the Sufi understanding and history of that era. This study aims to meticulously examine the life, hagiographies, and Sufi perspectives of al-Madani, one of the Sufis who migrated from North Caucasus to Bursa. The migration process of al-Madani and his family from Daghistan to Bursa, their dissemination of sufi teachings in Bursa, and their impact on Ottoman society form the focal point of the research. Ottoman archival records, hagiographies, letters, research articles, books, and other data sources have been compiled to thoroughly examine the lives, migration processes, sufi teachings, and impacts of these sufis in detail. By considering the social and cultural context of al-Madani's time, efforts have been made to comprehend the spiritual values and influences that he contributed to the Ottoman Empire and Turkey. It's observed that al-Madani engaged in conflict with the Russians during his youth. His struggle extended as far as Siberia and continued until he migrated to Turkey. He played a role in leading Caucasian immigrants to settle in the area between today's Yalova and Orhangazi, where the present-day Güney village is situated. It's known that al-Madani authored a work titled "Ya Veledi," which delves into the intricacies of the Naqshbandi Order. A branch of the Naqshbandi Order led by al-Madani was transplanted from Daghistan to Turkey. The influence of the disciples trained by al-Madani and his successor, Sharafatddin Zaynal Abidin Daqhistani, continues to be felt up to the present day. Abdullah Daqhistani and Hacı Ihsan Tamgüney are among these figures.
Anahtar Kelimeler:
Tasavvuf, Dağıstan, Bursa, Nakşibendiyye, Ebû Muhammed el-Medenî
Sufism, Daghistan, Bursa, Naqshbandiyya, Abu Muhammad al-Madani
