Tasvir Yasağının Sanatsal Yansıması: İslam Sanatında Temsil ve Soyutluk
İslam sanatının temel dinamiklerinden biri tasvir yasağıdır; yani insan ve canlı varlıkların doğrudan betimlenmesinin sınırlandırılmasıdır. Bu kural, hem dini metinlerdeki teolojik dayanaklara hem de tarihsel süreçte gelişen kültürel uygulamalara dayanmaktadır. Tasvir yasağı, figüratif anlatımın kısıtlanmasıyla birlikte sanatın farklı anlatım biçimlerine yönelmesine neden olmuş ve bu yönelim özellikle soyut sanat formlarının gelişimini sağlamıştır. Tasvir yasağının getirdiği sınırlamalar, İslam sanatında estetik anlamda bir engel olmaktan ziyade yaratıcı bir imkân olarak görülmüştür. Özellikle hat sanatı, tezhip ve geometrik desenler gibi soyut öğeler, yalnızca süsleme amaçlı değil aynı zamanda derin manevi ve teolojik anlamları ifade eden araçlar haline gelmiştir. Bu geometrik motiflerin tekrarı ve sonsuzluğu, İslam’ın tevhid anlayışını, yani birliğini sanat yoluyla somutlaştırmayı sağlamıştır. Ayrıca hat sanatı, Kuran’ın kutsal metnini görsel bir biçime dönüştürerek, kutsal metin ve sanat arasında güçlü bir bağ oluşturmuştur. Tasvir yasağı figüratif anlatımın yerine soyut ve sembolik ifadelerin zenginleştiği, anlam katmanlarının derinleştiği özgün bir estetik geleneğin doğmasına bu anlamda zemin hazırlamıştır. Soyutlama ve sembolizm, hem kutsalın görünmeyen yönlerini açığa çıkaran hem de sanatsal yaratıcılığı besleyen temel unsurlar olmuştur. Bu çalışmada, tasvir yasağının sanatsal üretimde figüratif temsilden soyut anlatımlara geçişi nasıl tetiklediği, farklı dönem ve coğrafyalardaki yansımalarıyla birlikte incelenmiş, İslam sanatının ve estetiğinin özgün görsel dili ve düşünsel yapısı üzerine yeni bir bakış açısı sunmayı amaçlamıştır. Çalışmada öncelikle tasvir yasağının teolojik ve tarihsel arka planı ele alınarak, bu ilkenin İslam coğrafyalarının farklı dönemlerindeki sanatsal temsile etkisi irdelenmiştir. Bu bağlamda, İslam sanatındaki soyut biçimler; hat, geometrik desenler ve tezhip gibi unsurlar üzerinden şekillenen görsel dilin, metafizik temellerle nasıl bütünleştiği ortaya konmaya çalışılmıştır.

Copyright (c) 2025 Hatice Engin (Yazar)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
The CC BY-NC 4.0 license permits sharing, copying, and reproducing the work in any medium or format; it also allows adapting, transforming, and building upon the material, provided that appropriate credit is given to the original work and that it is not used for commercial purposes.
Article Information
- Article Type Religious Studies, Islamic History
- Submitted July 25, 2025
- Accepted July 31, 2025
- Published August 15, 2025
- Issue The 5th Turkish Symposium of Social Sciences
- Section Religious Studies, Islamic History
Engin, Hatice. “Tasvir Yasağının Sanatsal Yansıması: İslam Sanatında Temsil Ve Soyutluk”. Turkish Symposium of Social Sciences 5 (August 15, 2025). https://doi.org/10.55709/tsbsdergisi.775