Beydâvî’nin Envâru’t-tenzîl’inde Kıraatlerin Tefsire Tesiri: Duhâ ve Nâs Sûreleri Arası Örneği

Muhammed Yusuf Demir

doi:10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.97

Muhammed Yusuf Demir (Yüksek Lisans Öğrencisi) Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli, Türkiye Yazar 0000-0002-4116-025X

DOI:

10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.97

Nasıl Atıf Yapılır

Demir, Muhammed Yusuf . "Beydâvî’nin Envâru’t-tenzîl’inde Kıraatlerin Tefsire Tesiri: Duhâ ve Nâs Sûreleri Arası Örneği". TSBS Bildiriler Dergisi 2 (2022), https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.97

Zotero Mendeley EN EndNote

Tefsir ilmi Kur’ân-ı Kerîm’in anlaşılmasında ve yorumlanmasında okuyucusuna her dâim ışık tutmuş ve yolunu aydınlatmış bir alandır. Bu babda tefsire dâir pek çok eser te’lif edilmiş, araştırma ve çalışmalar yapılmıştır. Bu eser ve te’liflerin kendilerine has tarafları ve ayırt edici muhtevâları vardır. İşbu çalışmanın odak noktası ise tefsirler içerisinde her daim kendisinin ayrı bir yönü olan Kādî Beydâvî’nin (ö. 685/1286) Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl isimli, Beydâvî Tefsiri diye de şöhret bulan eseri olmuştur. Bu tefsir vecîz üslûbu ile çok rağbet görmüş, medreselerde müfredâtlara konulmuş hatta seçkin âlimler tarafından pâdişahların meclislerinde ders olarak okutulmuş, büyük bir heyecan ile dinlenmiş ve tâkip edilmiştir. Bununla birlikte Kur’ân-ı Kerîm’in anlaşılmasında ve yorumlanmasında farklı kıraat vecihlerinden istifâde etmek sûretiyle, kıraatlerin çok anlamlılığa kattığı zenginliği göz önünde bulundurmuş bir tefsirdir. Öyle ki Kādî Beydâvî tefsirinde mütevâtir kıraatlerle birlikte, kıraatin sâhibinin kim olduğunu ismen zikretmese bile şâz kıraatlerden de çokça istifâde etmiştir. Bizim bu çalışmamızda müfessirin kıraat farklılıklarını nasıl tahlîl ettiği ele alınmıştır. Diğer birçok tefsirdeki kıraat farklılıklarına dâir çalışmalar mevcut iken Beydâvî Tefsiri’yle alâkalı böyle bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Bunun yanı sıra yöntem olarak çalışmamızda, en çok okunan ve bilinen İmam ʿÂsım kıraatinin Hafs rivâyeti ile âyet verilmiş ve bu âyetin mânâsı sunulduktan sonra başka bir kıraatin okunuşunda bu okunuşu müfessirin nasıl tahlîl ettiğine bakılmıştır. Çalışmamızda her ne kadar Duhâ ile Nâs arası sûrelerdeki kıraat farklılıklarının tefsire tesirini tahlil edilmiş olsa da toplamda on sûre çalışılmıştır çünkü Kādî Beydâvî kıraat farklılıklarını sâdece bu sûrelerde işlemiştir. Diğer sûrelere temâs edilmemesinin sebebi kıraat farklılıklarının olmaması değil, bu farklılıkların sâdece okunuşta olmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca mütevâtir kıraatlerin mânâya, diğer bir deyişle tefsire olan tesiri yekûne bakıldığında zâten bütün kıraat vecihlerinin etkisine nazaran 5’te 1 oranındadır. Teknik olarak bunu şöyle de söylemek mümkündür; kıraat farklılıklarının %80’i edâ farklılıklarından oluşan idğâm ve imâle gibi bir takım ses değişikliğine dayalı farklılıklardır. Her ne kadar Kādî Beydâvî kelimelerin şîve ve lehçelerden kaynaklanan kıraat farklılıklarına değinmiş olsa da bunlar ilâve bilgi kabîlinden olup bu çalışmanın kapsamına girmemiştir.

The science of tafsīr is a field that has always shed light on the reader's understanding and interpretation of the Qur'ān and illuminated its path. In this chapter, many works on tafsīr have been copyrighted, researches and studies have been done. These works and copyrights have their own unique aspects and distinctive contents. The focus of this study is the work of Qādī Baydāwī (d. 685/1286), which has always been a separate aspect of itself in tafsīrs, which also became famous as Baydāwī Tafsīr named Anwār al-tanzīl wa-asrār al-ta'wīl. This tafsīr, with its concise style, was very popular, was included in the curriculum in madrasas, was even taught by distinguished scholars in the assemblies of the sultans, was listened to and followed with great enthusiasm. However, it is a tafsīr that takes into account the richness that qirāʼah add to the polysemy by making use of different aspects of qirāʼah in understanding and interpreting the Qur'ān. So much so that Qādī Baydāwī benefited a lot from shāz qirāʼāt, even if he did not mention the name of the owner of the qirāʼah, together with the mutawātir qirāʼāt in the tafsīr of the century. In this study, it is discussed how the mufassir analyzes the differences in qirāʼah. While there are studies on the differences in qirāʼah in many other tafsīr, no such study has been found related to Baydāwī Tafsīr. In addition to this, in our study as a method, a verse was given with the Hafs narration of the most widely read and known Imam Aasim qirāʼah, and after the meaning of this verse was presented, it was examined how the commentator analyzed this qirāʼah in another qirāʼah. Although the effect of the differences in qirāʼah in the sūrats between al-Ḍuḥā and al-Nās has been analyzed in our study, a total of ten sūrats have been studied because Qādī Baydāwī only dealt with the differences in qirāʼah in these sūrats. The reason for not contacting other sūrats is not that there are differences in qirāʼah but that these differences are only in reading. In addition, the effect of mutawātir qirāʼāt on the meaning, in other words, on tafsīr, is 1 in 5 compared to the effect of all qirāʼah aspects. Technically, it can be said as follows; 80% of the qirāʼah differences are the differences based on a number of sound changes such as idghām and imāla, which consist of differences in tone. Although Qādī Baydāwī has mentioned the differences in qirāʼah of words arising from accents and dialects, these are additional information and are not included in the scope of this study.