William James’de Pragmatik Yaklaşım Bağlamında Dinin Temellendirilmesi Basing Religion on a Pragmatic Approach in William James
Öz
Pragmatizm, felsefe tarihinde önemli düşünce geleneklerinden birisidir. Olgu ve önermelere işlevsel açıdan yaklaşan pragmatizm, ilgili olgu ve önermelerin rasyonel doğruluk ve tutarlılık içermesiyle ilgilenmez. Daha ziyade bunların pratik sonuçlarını önemsemektedir. Bu yaklaşım felsefi olarak temellendirilmekle kalmayıp zamanla sosyal bilimlerin genelinde yaygın olarak kullanılan bir araç haline gelmiştir. İlk olarak 1870’lerde filozof C. S. Peirce tarafından ortaya konulmuş olan bu yaklaşım, William James’in 1907’de Pragmatizm eserini yazmasıyla ivme kazanmıştır. Bu eser bağlamında, Amerikan işlevsel psikoloji atmosferinde yazdıklarıyla, -pragmatizmi müstakil olarak ortaya koyan kişi olmasa bile- pragmatizmin gelişmesinde önemli katkıları olan isimlerden olduğu anlaşılmaktadır. William James, pragmatik yaklaşımı bir hayat felsefesi olarak tasvir etmektedir. Ayrıca bu bakış açısı, dini ve psikolojik olguların açıklanmasında önemli yer tutmaktadır. Bu çalışma bağlamında tespit edilen bazı sonuçlar şunlardır: William James, Tanrı-insan ilişkisi ve bu ilişkinin pragmatik değeri açısından dini tecrübe kavramı üzerine yoğunlaşmıştır. Ona göre bireysel dini tecrübe, dini bilginin doğrudan kaynağıdır. Bu bilginin ortaya çıkış noktası, dini inançlar değil dini duygudur. William James’e göre dini duygu, dinin ilk ve en derin kaynağı olarak kabul edilmektedir. Dine dair görüşlerini pragmatik açıdan temellendirirken inancın rasyonel doğruluğundan ziyade ortaya çıkan sonuçları üzerinde durmuştur. Yani ona göre herhangi bir inanç, mutlak olarak doğru olmayıp bireyin hayatına anlam kattığı ve hayatını kolaylaştırdığı ölçüde birey için subjektif olarak doğrudur. William James’in metodolojik bir yaklaşım olarak pragmatizm çerçevesinde dini nasıl ele aldığı bu çalışmanın temel konusudur. Bu çalışmanın amacı, öncelikle William James’in pragmatik yaklaşımını ele almak ve daha sonra pragmatizm bağlamında dini nasıl temellendirdiğini irdelemektir. Bu bağlamda çalışma, William James’in; Pragmatizm, Dini Tecrübenin Çeşitliliği, İnanma İradesi isimli eserlerini incelemekle sınırlıdır. Nitel araştırma yöntemi takip edilen bu çalışmada William James’in din olgusunu ve pragmatizm temellendirmesini ele aldığı ilgili eserler doküman analizi tekniğiyle incelenmiştir.
Pragmatism is one of the important thought traditions in the history of philosophy. Approaching facts and propositions from a functional point of view, pragmatism is not concerned with whether the facts and propositions contain rational truth and consistency. Rather, it cares about their practical consequences. This approach is not only philosophically based but has become a widely used tool in social sciences over time. This approach, first introduced by the philosopher C. S. Peirce in the 1870s, gained momentum when William James wrote Pragmatism in 1907. In the context of this work, it is understood that he was one of the names who made important contributions to the development of pragmatism, even if he was not the person who presented pragmatism independently, with his writings in the atmosphere of American functional psychology. William James describes the pragmatic approach as a philosophy of life. In addition, this point of view is important in explaining religious and psychological phenomena. Some of the results determined in the context of this study are as follows: William James focused on the concept of religious experience in terms of the God-human relationship and the pragmatic value of this relationship. For him, individual religious experience is the direct source of religious knowledge. The origin of this knowledge is religious feeling, not religious beliefs. According to William James, the religious feeling is regarded as the first and deepest source of religion. While basing his views on religion from a pragmatic point of view, he focused on the resulting results rather than the rational truth of the belief. In other words, according to him, any belief is not absolutely true but subjectively true to the extent that it adds meaning to the individual's life and makes his life easier. The main subject of this study is how William James handled religion within the framework of pragmatism as a methodological approach. The aim of this study is to first examine William James's pragmatic approach and then to examine how he grounded religion in the context of pragmatism. In this context, the study is based on William James's; He is limited to examining his works called Pragmatism, The Diversity of Religious Experience, The Will to Believe. In this study, in which the qualitative research method was followed, the related works of William James, in which he discussed the phenomenon of religion and the grounding of pragmatism, were examined by document analysis technique.
Anahtar Kelimeler:
Din Psikolojisi, Pragmatizm, William James, Din, Dini Tecrübe, İnanç
Psychology of Religion, Pragmatism, William James, Religion, Religious Experience, Faith
Sunum Videosu
Lisans
Telif Hakkı (c) 2022 Arş. Gör. Hümeyra Ahsen Doğan- Doç. Dr. Behlül Tokur
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.