e-ISSN: 2980-3543
Başlangıç: 2021
Yayın Aralığı: Yılda 1 Sayı
Yayıncı: Oku Okut Yayınları

İslam Hukuku

Cahiliye Arap Toplumunda Cariyenin Evliliği ile ilgili Uygulamalar ve İslam’ın Getirdiği Hukuki Düzenlemelerin İncelenmesi Applications of the Slave-woman (Jāriya) Marriage in Pre-Islamic Arab Society and Analysis of Legal Arrangements Brought by Islam

Gülistan Özdeş (Yüksek Lisans Öğrencisi) Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir, Türkiye 0000-0003-2457-6357

DOI:

10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.190

Nasıl Atıf Yapılır?

Özdeş, Gülistan . "Cahiliye Arap Toplumunda Cariyenin Evliliği ile ilgili Uygulamalar ve İslam’ın Getirdiği Hukuki Düzenlemelerin İncelenmesi". TSBS Bildiriler Dergisi 2 (2022), https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.190

Zotero Mendeley EN EndNote

Öz

Köle, genel olarak ‘özgür olmayan, efendiye bağımlı, alınıp satılan hukuki, iktisadi, sosyal bakımlardan hürlerden farklı olan kimse’ şeklinde tarif edilir. Kadın köleye cariye denir. İnsanlık tarihiyle birlikte var olduğu düşünülen kölelik Mezopotamya, Antik Yunan, Roma gibi birçok medeniyette var olduğu gibi İslam öncesi Cahiliye Arap toplumunda da yer almaktaydı. Bu dönemlerde savaş esirliği başta olmak üzere kaçırılma, suç işleme ve ekonomik nedenler köleliğin ana kaynaklarıydı. İslam, kölelik kaynağını yalnızca meşru savaş sonucunda ele geçirilen esirlerle sınırlandırdı. Cariyelerin Cahiliye Arap toplumunda temel haklarının çoğu bulunmamaktaydı. Tüm hakları efendisinin elindeydi. Cariyeler, insan olarak kabul edilmez mal gibi alınıp satılırlardı. Genellikle fuhuş için kullanılırlar, sahiplerine bu yolla para kazandırırlardı. Cariyelerin azat edildikleri nadir görülen bir durumdu. Bir hür ve kölenin evlenmesi yasaktı. Efendisi istediği cariye ile birlikte olabilirdi. Cariyenin efendisinden çocuğu olduğunda o da esir kabul edilirdi. Eğer efendi isterse çocuğun nesebini kabul ederdi. Bu ‘ümmüveledin’ statüsü değişmezdi. Kimi cariyeler erkeklerle zina ederdi. Bu erkeklerden hamile kaldıklarında cariye, çocuğun bu erkeklerden birinden olduğunu söylerdi ya da kāif çocuğun nesebini zâni erkeklerden birine bağlardı. Aynı şekilde erkeğin çocuğun kendisinden olduğunu söylemesi ile de nesebin ilhakı kabul edilirdi. Nesebin ilhakı, Cahiliye Araplarında bir çeşit nikah olarak kabul edilmekteydi (biğâ nikahı). İslam, cariyelerin kişisel hakları ve hukuki statüleri ile ilgili bazı iyileştirmeler yapmıştır. İslam’da cariyelerin azat edilmelerine imkân sağlayacak farklı uygulamalar öngörülmüştür. Cariyelerle evliliğe teşvik edilerek hür veya köleyle evlenebilme hakkı verilmiştir. Çocuklarının nesebi ile ilgili kurallar getirilmiştir. Fuhuş yapması yasaklanmıştır. Cariyenin efendisinden başka biriyle birlikte olabilmesi için evlenmesi şart koşulmuştur. Fuhuş sonucunda dünyaya gelen çocuğun zâni erkeklerden birine ilhak edilme uygulaması kaldırılmış, cariyenin efendisine ait olduğu kuralı getirilmiştir. Ümmüvelede efendisi öldükten sonra hürriyetine kavuşma hakkı verilmiş, satılmasını yasaklanmıştır. İslam’ın geldiği dönemdeki toplumsal durumu analiz ederek getirdiği bazı hükümlerin daha iyi anlamak için yaptığımız bu çalışmamızda Cahiliye Araplarındaki cariyeler ve evlilikleri ile ilgili uygulamaları, İslam hukukunda bu uygulamalardaki farklılıkların incelenmiştir. Dokümantasyon yöntemi ile elde edilen veriler mukayese edilerek incelenmiştir. Çalışmamız sonucunda çoğu haktan mahrum, fuhuşta kullanılan, evlenilmesi zül olarak kabul edilen köle kadınlar hakkında İslam’ın iyileştirici düzenlemeler getirdiği tespit edilmiştir. Cariyelerle evlilik hakkı tanınması, fuhuşta kullanılmalarının yasaklanması, neseplerinin koruma altına alınması, özgürlüklerine kavuşabilecekleri düzenlemeler yapılması bu kapsamda sayılabilir. Kur’an’da ve sünnette yer alan cariyelerle ilgili hüküm ve uygulamalar, İslam hukukçuları tarafından zamanla ayrıntılı hale getirilmiştir. Cariyelerle ilgili aile ve ceza hukuku gibi İslam hukukunun ana dallarında ayrıntılı çalışmaların yapılması İslam’ın getirdiği hükümlerin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.
* Bu çalışma Prof. Dr. İbrahim Yılmaz danışmanlığında devam eden “İslam Aile Hukukunda Cariye” başlıklı yüksek lisans tezi esas alınarak hazırlanmıştır (Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022).
The term of slave is generally defined ‘a person who is not free, dependent on the master, bought and sold legally, economically, and socially different from the free’. A female slave is called a concubine (jāriya). Slavery, thought to have existed throughout the history of humanity, exists in many civilizations such as Mesopotamia, Ancient Greece, and Rome, as well as in the pre-Islamic Arab society in the period of Jahiliyya. In those periods, abduction, crime, and economic reasons, especially captivity of war, were the main sources of slavery. The religion of Islam limited the source of slavery only to captives captured as a result of legitimate warfare. Concubines did not have most of the basic rights in the Pre-Islamic Arab society of Ignorance. All his rights were in the hands of his master. Concubines were not accepted as human beings, and they were bought and sold like goods. They were often used for prostitution to earn money for their owners in this way. It was rare for concubines to be freed. It was forbidden for a free and a slave to marry. The master of the slaves could be with any concubine he wanted. When a concubine had a child with her master, she was also considered a prisoner. If the master wanted, she would accept the child's lineage. The status of this ‘umm walad (mother of the child)’ would not change. Some concubines committed adultery with men. When they became pregnant by these men, the concubine would say that the child was from one of these men, or the qāif would annex the lineage of the child to one of the adulterous men. In the same way, the annexation of the lineage (istilhaq) was accepted when the man said that the child was his own. It was accepted as a kind of marriage in the Jahiliyya Arabs (bigā marriage). Islam has made some improvements regarding concubines' personal rights and legal status. In Islam, different practices have been envisaged that will allow the liberation of concubines encouraging marriage with concubines, the right to marry a free or slave was given. There are rules regarding the lineage of their children introduced. Prostitution was prohibited. It was stipulated that the concubine should marry in order to be with someone other than her master. The practice of annexing a child born as a result of prostitution to one of the adulterous men has been abolished, and the rule that the concubine belongs to her master has been introduced. Umm walad was given the right to be freed after his master died, and it was forbidden to sell. In this study, which we have done in order to better understand some of the provisions brought by Islam by examining the social situation at the time it came, the practices related to concubine and marriage among the Jahiliyya Arabs were examined. The data obtained by the documentation method were examined by comparison. As a result of our study, it has been determined that Islam has brought remedial regulations for enslaved women, most of whom are deprived of rights, used in prostitution, and whose marriage is accepted as embarrassing. Granting the right to marry concubines, prohibiting their use in prostitution, taking their descendants under protection, and making arrangements for them to gain their freedom can be considered in this context. The provisions and practices regarding concubines contained in the Qur'ān and the Sunnah have been elaborated by Islamic jurists over time. Conducting detailed studies on the main branches of Islamic law, such as family and criminal law related to concubines, will contribute to a better understanding of the provisions imposed by Islam.
 * This study is extracted from my master’s thesis titled "Concubine in Islamic Family Law" supervised by Prof. Dr. İbrahim Yılmaz (Nevşehir: Nevsehir Hacı Bektas Veli University, Social Sciences Institute Master’s Thesis, 2022). 

Anahtar Kelimeler:

İslam Hukuku, Köle, Cariye, Evlilik, Cariyenin Evliliği
Islamic Law, Slave, Slave-woman (Jāriya) , Marriage, Concubine's Marriage

Sunum Videosu

Lisans

Telif Hakkı (c) 2022 Gülistan Özdeş (Yüksek Lisans Öğrencisi)
Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.