‘Ey İnsanlar!’ ve ‘Ey İman Edenler!’ İlahî Hitaplarıyla Kimler Kastediliyor? Mukātil b. Süleyman Tefsiri Kapsamında Bir İnceleme

Mehmet Aydemir

doi:10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.57

Mehmet Aydemir (Doktora Öğrencisi) Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye 0000-0003-0775-5257

DOI:

10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.57

Nasıl Atıf Yapılır?

Aydemir, Mehmet . "‘Ey İnsanlar!’ ve ‘Ey İman Edenler!’ İlahî Hitaplarıyla Kimler Kastediliyor? Mukātil b. Süleyman Tefsiri Kapsamında Bir İnceleme". TSBS Bildiriler Dergisi 2 (2022), https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.57

Zotero Mendeley EN EndNote

Kur’ân’daki hitap çeşitlerini inceleyen ilim dalı Hitabu’l-Kur’ân’dır. Bu tebliğde Kur’ân’da çokça tekrar eden “Ey İnsanlar!” ve “Ey İman Edenler!” hitap formları incelenecektir. Bu hitaplar, âlimlerin farklı yorumlarıyla karşı karşıya kalmıştır. Kur’ân-ı Kerim, miladî 7. yüzyılda Arap Yarımadasında nâzil olmuş bir hitaptır. Bu hitap, Hz. Peygamber’in vefatından bir müddet sonra kitaba dönüştürülmüştür. Kitaplaştırma ve usûl âlimlerinin daha sonradan açığa çıkardıkları “sebebin hususiliği hükmün umumiliğine mani‘ değildir” kaidesi neticesinde Kur’ân tarih üstü bir okumaya tabi tutulduğunu buna karşın nâzil olduğu dönemin kültürü ve âyetlerin hangi sebep üzerine nâzil oldukları son dönem alimleri tarafından çoğu zaman göz ardı edildiğini düşünmekteyiz. İşte bu temelden hareket eden tebliğ, elimize ulaşan ilk tam tefsir olması, âyetlerin sebeb-i nüzûlüne çokça yer verip onların bizzat kimlere hitap ettiğini açıkça belirtmesinden dolayı Mukātil b. Süleyman’ın “et-Tefsiru’l-Kebîr” adlı eseri bağlamında bahse konu iki hitabın, Kur’ân’ın nüzûl dönemindeki insanları kastedip etmediğini açığa çıkarmayı amaçlamıştır. Bu kapsamda öncelikle, “Ey İnsanlar!” ve “Ey İman Edenler!” hitaplarının Kur’ân’da geçtiği yerleri belirledik. Daha sonra bu hitaplarla kimlerin kastedildiğini Mukātil b. Süleyman’ın tefsirine bağlı kalarak tespit ettik. Bu hitapların delâletlerini tablo halinde hazırladık. Ardından bu hitapların mahiyeti ve kimlere delâlet ettiği hususunda âlimlerin görüşlerine de değindik. İncelemeler neticesinde “Ey insanlar!” hitabıyla bütün insanlar, “Ey iman edenler!” hitabıyla da Hz. Muhammed’e inanan bütün mü’minler kastedilmiştir” şeklindeki genel kanının doğru olmadığı kanaatine ulaştık. Mukātil’in aktardığı bilgiler veya kendisinin doğrudan verdiği bilgiler, “Ey insanlar!” hitabıyla Mekke döneminde yaşayan Mekke kafirlerinin veya özel olarak belli kişilerin, “Ey İman edenler!” hitabıyla ise Medine döneminde yaşayan münafık, Müslüman ve Yahudi iken Müslüman olan kişilerin kastedildiğini ortaya koymaktadır.

The branch of science that studies the types of addresses in the Qur’ān is Khitāb al-Qur’ān. In this paper, we will examine the address forms “O mankind!” and “O you who believe!” which are repeated many times in the Qur’ān. These addresses have been interpreted in different ways by the scholars. The most prominent of these today is “Is the Qur’ān an address or a text?” discussion. The Qur’ān is an address that was revealed in the Arabian peninsula in the 7^th century. This address was transfered into a book shortly after the death of the prophet. As a result of the canonization and the rule that “the specificity of the reason does not prevent the generality of the judgment”, which was later put forward by the procedural scholars, the Qur’ān has been subjected to a supra historical reading, but the culture of the period in which it was revealed and the reasons for which the verses were revealed were often ignored. It is on this basis that this paper aims to reveal whether the two addresses in question in the context of Muqātil's tafsīr refer to the people in the revelation period of the Qur'ān since it is the first complete tafsīr that we have received and because it gives a lot of place to the reasons for the revelation of the verses and clearly states who they are addressed to. We have prepared the indications of these addresses in tables. Within this scope, first of all, we determined the places where these two addresses are mentioned in the Qur’ān. Afterwards, we determined who is meant by these addresses adhering to Muqātil’s tafsīr. We touched upon the views of scholars on the nature of these addresses and to whom they signified. As a result of examination, we have come to the conclusion that the general belief that all people are meant by the address of “Oh, people!” and the Muslims who believe in Muhammad is meant by the address of “Oh, you who believe” is not correct. The information conveyed by Muqātil or the information given directly by him emphasizes that “O mankind!”, refers to the infidels of Mecca living in the Meccan period or particular people, and “O you who believe!” refers to hypocrites and other religious groups living in the Medinan period. This result revealed that the views that prove the universality of the Qur’ān on the basis of “O mankind!” address are not correct. In this case, it can be considered as a sign that the universality of the Qur’ān should be examined not through the verses but through the practices of the Prophet. It is among the findings that Muqātil's tafsîr clearly argues that the Qur’ān is an address.