Kurtubî’nin Morfolojik Temelli Anlam Arayışı

İsmail Erken

doi:10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.109

Dr. İsmail Erken İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, İzmir, Türkiye 0000-0002-4327-4496

DOI:

10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.109

Nasıl Atıf Yapılır?

Erken, İsmail . "Kurtubî’nin Morfolojik Temelli Anlam Arayışı ". TSBS Bildiriler Dergisi 2 (2022), https://doi.org/10.55709/TSBSBildirilerDergisi.2.109

Zotero Mendeley EN EndNote

Morfoloji, biçimbilim veya Arapça bir terim olarak sarf; bir kökten, anlam bağlamına ve hedeflenen ifadeye uygun ek ve eklerle yeni bir biçimde ya da aynı biçimde başka bir yapı oluşturma ve oluşturulmuş yapıları inceleme ilmidir. Kur’an, anlaşılması için Arapça tenzil olunan bir kitap olması sebebi ile Arap dilbilimin diğer konuları ile beraber morfoloji yani sarfın da inceleme alanı içerisindedir. Müfessirler ve dil bilimi âlimleri Kur’an’ı anlamak ve açıklamak için morfoloji konularına çalışmalarında yer verir. Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (ö. 671/1273) de bu amaçla el-Câmi‘ lî Ahkâmi’l-Kur’ân tefsirini kaleme almıştır. Bu tefsirin özelliklerinden biri neredeyse her âyetin açıklamasında öncelikle filolojik açıklamaların yer almasıdır. Kurtubî, diğer müfessirler gibi tefsirinde Kur’an’ı anlama/açıklama çabası içinde morfolojiye de yer vermiştir. Lafızların morfolojik tahlillerini yaparken onların özelliklerini belirtmiştir. Ayrıca kimi zaman bir takım ayrıntı ve istisna kabilinden durumları açıklamıştır. Lafızların taşıdığı morfolojik özelliklerle onların ifade ettikleri anlamları izaha çalışmıştır. Dikkat çeken bir husus müfessirin morfolojinin kurallarını aslında o kuralların basit düzlemde veremeyeceği anlamlara ulaşmak veya onları açıklamak için de kullanmasıdır. Kurtubî’nin bu çabayı lafzın özelliği, kıraat okuyuş farklılıkları, bağlam, zaidlik, hazf vb. sebepler ile gösterdiği görülmektedir. Bu çalışma onun anlama gayreti içerisinde verdiği bilgiler taranarak özellikle morfolojinin bazı konuları hakkında yaptığı değerlendirmeleri esas almaktadır. İncelenen konular; tekil-ikil-çoğul, erillik-dişillik, belirlilik-belirsizlik başlıkları ile sınırlandırılmıştır. Bu kapsamda ilgili konularda tefsirde taramalar yapılmış, bazı örnekler seçilerek konu açıklanmış ve konuya dair değerlendirmelerde bulunulmuştur. Yürütülen çalışmada örnekler derinlemesine incelenerek özellikle anlam odaklı bir düzlemde konu ele alınmıştır.
* Bu çalışma doktora tezinden üretilmiştir: İsmail Erken, “el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân’ın Filolojik Açıdan İncelenmesi” (İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Doktora Tezi, 2020).

Morphology, “sarf” as an Arabic term, is the science of generating another structure in a new or the same form with affixes and affixes that are suitable for the root, context of meaning, and targeted expression, and examining the formed structures. Since the Qurʾān is a book sent in Arabic for understanding, it is also within the scope of the study of Arabic linguistics and morphology. Exegetes and linguistics scholars mention morphology issues in their studies to understand and explain the Qurʾān. For this purpose, Abū Abdallah Muhammad b. Ahmad al-Qurtubī (d. 671/1273) wrote the interpretation " al-Jamī' li-'Aḥkām al-Qurʾān". One of the general features of the tafsīr is that there are primarily philological explanations when explaining almost every ayah. Like other commentators, he also includes morphology in his tafsīr to understand/explain the Qurʾān. While making morphological analyzes of the words, he states their features. In addition, it sometimes explains some details and exceptional situations. He tries to explain the morphological characteristics and the meanings of the words. The remarkable point is that the exegete also uses the rules of morphology to reach or explain the meanings, even though those rules can not give the meaning within a superficial level. Qurtubī's effort is based on the characteristics of the wording, the differences in the recitation, the context, excessiveness (zaeed), reduction, etc., shown by reasons. This study is based on his evaluations of some subjects of morphology by scanning the information he gave to understand. Considering that the study is a presentation and has a time limitation, topics are limited to singular-dual-plural, masculinity-femininity, and definite-indefinite. Interpretations were scanned about the mentioned issues. By choosing some examples, the subject was explained, and comparisons were made with the evaluation. The samples were examined in depth, and the matter was conveyed on a meaning-oriented base.
* This study was produced from the Ph.D. dissertation: Philological analysis of Al-Jamī li Ahkam al-Qurʾān (İzmir: Dokuz Eylul University, Ph.D. Thesis, 2020)